Likwidacja działalności a spis z natury w podatku dochodowym

Przeczytaj także: Likwidacja działalności gospodarczej w podatku dochodowym

Generalna zasada zawarta w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mówi, że kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (za wyjątkiem wymienionych w art. 23 tej ustawy).

Niewątpliwie powyższą definicję spełniają towary handlowe: zostały bowiem nabyte celem dalszej odprzedaży, a więc uzyskania przychodów. Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów zakupy takie od razu ujmują w kosztach podatkowych bez względu na to, czy towar zaraz po zakupie zostanie sprzedany, czy też nastąpi to w przyszłości.

Takie uproszczenie jednak jest niejako korygowane na koniec roku podatkowego bądź też na dzień likwidacji działalności gospodarczej. Podatnik bowiem w tych dniach musi sporządzić spis z natury, w którym ujmuje pozostające wciąż u niego towary, materiały, produkty, itp. Jak nietrudno się domyślić, spis taki nie pozostaje bez znaczenia przy określaniu wartości zobowiązania podatkowego.

Jak bowiem wskazuje art. 24 ust. 2 zdanie 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, u podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej i prowadzących księgi przychodów i rozchodów dochodem z działalności jest różnica pomiędzy przychodem w rozumieniu art. 14 ustawy a kosztami uzyskania powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków, jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego, lub pomniejszona o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego, jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.

Wskutek powyższego dochodzi zatem (poprzez przeprowadzony spis z natury) do korekty kosztów podatkowych wpisanych do księgi na bieżąco o wartość niesprzedanych materiałów, towarów, wyrobów gotowych i innych składników objętych spisem.

Tym samym, pomimo poniesienia w ciągu roku straty wskutek dużych zakupów towarów handlowych, które nie zostały sprzedane, w ostatecznym rozrachunku może wystąpić dochód z firmy, który będzie powodował konieczność zapłaty podatku, jako że niesprzedane towary docelowo nie staną się kosztem uzyskania przychodu.

Kiedy spis z natury?
Zgodnie z §27 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, podatnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów, zwanego dalej "spisem z natury", na dzień 1 stycznia, na koniec każdego roku podatkowego, na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, a także w razie zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności.

Spis z natury podlega wpisaniu do księgi także wówczas, gdy osoby prowadzące działalność gospodarczą sporządzają go za okresy miesięczne oraz gdy na podstawie odrębnych przepisów jego sporządzenie zarządził naczelnik urzędu skarbowego.

O zamiarze sporządzenia spisu z natury w innym terminie niż na dzień 1 stycznia, 31 grudnia oraz na dzień rozpoczęcia działalności gospodarczej podatnicy są obowiązani zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie co najmniej siedmiu dni przed datą sporządzenia tego spisu (o czym z kolei mówi §28 ust. 4 rozporządzenia w sprawie prowadzenia księgi).