Wygaśnięcie wierzytelności bez podatku dochodowego?

Przeczytaj także: Darowizna pożyczki z odsetkami bez podatku dochodowego

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W małżeństwie wnioskodawcy obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej. Żona udzieli mu oprocentowanych pożyczek. Następnie w formie aktu notarialnego wierzytelności z tytułu tych pożyczek daruje wnioskodawcy. W konsekwencji takiego działania wnioskodawca nie będzie zobowiązany do jakiegokolwiek świadczenia na rzecz żony. W wyniku dokonanej darowizny stanie się przy tym zarówno dłużnikiem jak i wierzycielem z tytułu zawartych umów pożyczek, co w efekcie doprowadzi do tego, że zobowiązanie do ich zwrotu wygaśnie. Wnioskodawca zadał pytanie, czy w takim przypadku powstanie u niego przychód w podatku dochodowym? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
W myśl natomiast art. 2 ust. 1 pkt 3 tej ustawy, przepisów tej ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. wojost11 - Fotolia.com

Wygaśnięcie wierzytelności bez podatku dochodowego?

Wnioskodawca nie uzyska przychodu w podatku dochodowym z tytułu wygaśnięcia darowanej mu wierzytelności w postaci pożyczki (wraz z odsetkami) udzielonej mu przez żonę, z którą ma rozdzielność majątkową (wskutek tzw. konfuzji).

Stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, m.in. tytułem darowizny.

Zgodnie z art. 888 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., poz. 121), przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. (…)

Jeżeli zatem istotnie opisana we wniosku cesja wierzytelności (kwoty pożyczki wraz z odsetkami umownymi) w rozumieniu art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego będzie, jak oświadczył Wnioskodawca, stanowiła umowę darowizny wierzytelności zawartą w formie aktu notarialnego, to do nabycia przez Wnioskodawcę tejże wierzytelności znajdą przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn. Powyższe oznacza, że do takiego stanu faktycznego nie mają zastosowania przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stosownie bowiem do powołanego powyżej art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli nabycie podlega regulacjom zawartym w ustawie o podatku od spadków i darowizn, to przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do takiego nabycia (przysporzenia) nie mają zastosowania.

Oznacza to, że planowane przez Wnioskodawcę nabycie praw majątkowych (wierzytelności wynikających z umowy pożyczki) w drodze umowy darowizny, zgodnie z zaprezentowanym w niniejszej sprawie stanowiskiem, nie będzie podlegało przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z uwagi na spełnienie warunków określonych w art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wyjaśnić ponadto należy, że tzw. konfuzja („confusio”) nie jest instytucją uregulowaną w przepisach prawa, nie stanowi także odrębnej, samoistnej czynności prawnej. Jest to pojęcie wypracowane w doktrynie prawa cywilnego i oznacza pewną sytuację faktyczną w której – w wyniku dokonania odrębnej czynności prawnej, bądź wystąpienia zdarzenia prawnego – nastąpi wygaśnięcie zobowiązania z mocy prawa bez zaspokojenia wierzyciela na skutek zjednoczenia długu i wierzytelności w jednej osobie. Z konfuzją mamy zatem do czynienia w przypadku, gdy na skutek dokonanej czynności prawnej lub zaistnienia zdarzenia prawnego ten sam podmiot staje się uprawnionym do żądania spełnienia określonego świadczenia i równocześnie podmiotem zobowiązanym do tego świadczenia.

W sytuacji więc, gdy po obu stronach stosunku zobowiązaniowego stoją te same osoby, są one jednocześnie uprawnionymi i zobowiązanymi, zachodzi tzw. konfuzja, której skutkiem jest wygaśnięcie zobowiązania. Brak stosunku zobowiązaniowego wyklucza jakiekolwiek świadczenie, w tym świadczenie nieodpłatne.
Konfuzja nie wypełnia zatem dyspozycji art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Reasumując, Wnioskodawca otrzymujący darowiznę mającą postać wierzytelności jaka przysługiwała darczyńcy w stosunku do obdarowanego z tytułu umowy pożyczki, w związku ze zlaniem się w osobie obdarowanego praw i obowiązków z tytułu mowy pożyczki i wygaśnięciem w ten sposób zobowiązania w stosunku darczyńcy będącego jednocześnie pożyczkodawcą, nie uzyska dochodu podatkowego z tego tytułu. Na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wygaśnięcie z mocy prawa wierzytelności na skutek konfuzji, nie będzie bowiem skutkowało powstaniem przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów