Ulga prorodzinna: ważne wychowywanie dziecka?

Przeczytaj także: Rozliczenie roczne gdy etat, podatek liniowy i małoletnie dziecko

Oznacza to, że niekiedy limit takiej ulgi trzeba podzielić pomiędzy kilka osób. Z reguły są to rodzice dziecka. Nie ma problemu, gdy potrafią dojść do porozumienia w tej kwestii. Fiskus bowiem w ich ustalenia nie będzie ingerował. Porozumienie takie nie zawsze jednak jest możliwe, z czym spotykamy się z reguły wśród rodziców po rozwodzie.

Każde z takich rodziców chce bowiem z reguły odliczyć jak największą część ulgi, bądź pozbawić odliczenia drugą stronę, mimo że np. samemu z tej preferencji skorzystać nie może. Jak w takich sytuacjach nakazują zachować się organy podatkowe?

Właśnie na tej podstawie organy podatkowe uznają, że co do zasady podział ulgi pomiędzy rodziców powinien nastąpić w częściach równych. Dopiero gdy wspólnie ustalą oni inny sposób podziału odliczenia, będzie możliwe jego zastosowanie (zob. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 16.02.2015 r. nr IBPBII/l/415-961/14/DP, czy Minister Finansów w interpretacji z dnia 07.08.2013 r. nr DD3/033/163/IMD/13/RD-81510/13). Brak porozumienia skutkuje w związku z tym podziałem ulgi po połowie.

A co na to sądy administracyjne? WSA w Bydgoszczy w wyroku z 22.10.2013 r., sygn. akt I SA/Bd 561/13 podzielił powyższy pogląd. Ostatnie wyroki jednakże większy nacisk kładą na faktyczną opiekę nad dzieckiem.

Przykładem jest tutaj chociażby prawomocny wyrok WSA w Białymstoku z 19.05.2015 r., sygn. akt I SA/Bk 242/15.

Mianowicie były mąż skarżącej złożył w kwietniu 2014 r. zeznanie podatkowe za rok 2013, w którym wykazał połowę ulgi prorodzinnej z tytułu wychowywania trójki dzieci. Ponieważ limit odliczenia przez oboje rodziców został przekroczony, urząd skarbowy zwrócił się do skarżącej o złożenie korekty jej zeznania. Ta jednak korekty nie dokonała, dlatego organ wszczął z urzędu postępowanie podatkowe i wartość odliczenia ograniczył jej w drodze decyzji uznając, że jest ona uprawniona do połowy limitu (tak jak ex mąż).

Od decyzji tej skarżąca złożyła odwołanie wskazując, że dzieci wychowuje samotnie od kilku lat. Zainteresowanie dziećmi przez byłego męża ogranicza się jedynie do wpłacania alimentów. Nadto jego władza rodzicielska została ograniczona do współdziałania w kierunku ich kształcenia.

Dyrektor Izby Skarbowej utrzymał jednak wcześniejszą decyzję w mocy wskazując, że jeżeli rodzic e nie potrafią się porozumieć co do sposobu rozdysponowania ulgi pomiędzy siebie, każdemu z nich przysługuje połowa odliczenia. Sprawa trafiła do sądu, który podzielił argumentację skarżącej.

WSA wskazał, że reguły zawartej w art. 27f ust. 4 ustawy nie można stosować automatycznie tylko na podstawie formalnej przesłanki opartej na treści rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej w wyroku orzekającym rozwód, lub w sytuacji, w której władza ta co do zasady przysługuje obojgu rodzicom, ale z okoliczności wynika, że władzę tę faktycznie wykonuje tylko jeden z rodziców.

„(...) W celu nabycia prawa do odliczenia tej ulgi nie wystarczy więc, że podatnik wykaże, iż jest rodzicem posiadającym władzę rodzicielską nad dzieckiem i wypełnia swoje obowiązki alimentacyjne względem tego dziecka. Kompleksowa wykładnia art. 27f ust. 1 pkt 1 ustawy, czyli wykładnia językowa uzupełniona celowościową i systemową zewnętrzną, uzasadnia bowiem wniosek, że dla nabycia prawa do odliczenia ulgi, konieczne jest w szczególności wychowywanie przez podatnika swego dziecka (wykonywanie pieczy nad osobą dziecka, zarząd jego majątkiem oraz reprezentowanie dziecka).

Podatnik, który skorzystał z ulgi podatkowej, obowiązany jest zatem wykazać, że w danym roku podatkowym nie tylko posiadał, ale także wykonywał władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem. Wykładni tego przepisu i oceny zgromadzonego w danej sprawie materiału dowodowego należy każdorazowo dokonywać przez pryzmat konstytucyjnej zasady działania dla dobra rodziny (...)

Organy podatkowe stosując w konkretnych okolicznościach art. 27 f ustawy winny mieć przede wszystkim na uwadze, że treść władzy rodzicielskiej (art. 95 § 1 k.r.o w związku z art. 96 § 1 k.r.o.) należy odróżnić od jej wykonywania (art. 97 § 1 k.r.o.). Wykonywanie tej władzy oznacza, że jedno z rodziców osobiście zajmuje się sprawami dziecka, tj. wykonuje wszystkie obowiązki, dzięki którym dziecko będzie wychowane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój. (...) Z kolei prawo do utrzymywania kontaktu z dzieckiem nie należy do sprawowania władzy rodzicielskiej(...)

Z istoty kontaktów z dzieckiem wynika ponadto, że rodzice nie są zwolnieni z obowiązku utrzymywania tych kontaktów, także wówczas, gdy zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej (art. 113 § 2 k.r.o., uchwała SN z dnia 26 września 1983 r., III CZP 46/83, OSNCP 1984/4/4).

Powyższe wskazania co do sposobu wykładni normy z art. 27f ustawy i sposobu rozumienia pojęcia "wykonywanie władzy rodzicielskiej" należy zawsze odnieść do konkretnych okoliczności faktycznych, w tym ustalonych w toku postępowania podatkowego zachowań rodziców wobec dzieci, ocenianych w kontekście przesłanki wykonywania władzy rodzicielskiej. Ponadto uwzględnienia wymaga fakt, że sama realizacji kontaktów z dzieckiem nie przesądza jeszcze o tym, że rodzic wykonujący nawet w pełnym zakresie model kontaktów ustalony w wyroku orzekającym rozwód (czy w postanowieniu o udzielenie zabezpieczenie w toku sprawy rozwodowej lub odrębnym postępowaniu o uregulowaniu kontaktów z dzieckiem), podejmuje jednocześnie tego rodzaju współdziałanie z drugim rodzicem, aby można było uznać, że także wykonuje władzę rodzicielską.(...)” - czytamy w uzasadnieniu do wyroku.

Sąd podkreślił, że organy podatkowe mogą przeprowadzić postępowanie dowodowe w celu ustalenia, czy i w jakim zakresie rodzice faktycznie wykonują władzę rodzicielską i na tym powinny się skupić, a nie jedynie na jej formalnym aspekcie (orzeczenie sądowe).

Na taki sposób interpretowani przepisów o uldze prorodzinnej uwagą zwrócił również WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 05.05.2015 r. sygn. akt I SA/Gl 609/14.