Pojęcie czynności odpłatnej i zapłaty w podatku VAT

Przeczytaj także: Wymiana barterowa: podstawa opodatkowania VAT

Zgodnie z tym przepisem podstawą opodatkowania – co do zasady – jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Ustawa nie definiuje pojęcia zapłaty. Zgodnie z jego słownikową definicją zapłata to uiszczenie należności za coś. Z kolei należność to kwota, którą należy komuś wypłacić. Analizując pojęcie zapłaty przy użyciu definicji słownikowych można dojść do wniosku, że zapłatą jest uiszczenie odpowiedniej ilości pieniędzy.

Należy przy tym zauważyć, że pomiędzy dostawą lub świadczeniem usługi a zapłatą musi istnieć bezpośredni związek, który objawia się tym, że bezpośrednią przyczyną otrzymania przez podatnika zapłaty jest dokonanie przez niego dostawy lub świadczenie usługi. Oznacza to, że u podstaw zapłaty istnieć musi stosunek prawny o charakterze cywilnoprawnym, który kreuje dostawę towarów lub świadczenie usługi i w którym zapłata pełni funkcję świadczenia wzajemnego o jasno zindywidualizowanym charakterze.

Z powyższego wynika, że czynność odpłatna to taka, za którą należy się zapłata.

Ważną cechą świadczenia stanowiącego zapłatę za dostawę lub świadczenie usługi jest to, że nie musi być ono czynnością ekwiwalentną względem świadczenia podatnika, ani też czynnością uwzględniającą zysk. Wskazać bowiem należy, że zapłata jest – co do zasady – kwalifikacją subiektywną, a nie obiektywną, co oznacza, że stanowi ona wartość rzeczywiście otrzymaną i nie stanowi wartości oszacowanej według obiektywnych kryteriów.


Co do zasady przez wartość rynkową należy rozumieć całkowitą kwotę, jaką, w celu uzyskania w danym momencie danych towarów lub usług, nabywca lub usługobiorca na takim samym etapie sprzedaży jak ten, na którym dokonywana jest dostawa towarów lub świadczenie usług, musiałby, w warunkach uczciwej konkurencji, zapłacić niezależnemu dostawcy lub usługodawcy na terytorium kraju. W sytuacji natomiast, gdy nie można ustalić porównywalnej dostawy towarów lub świadczenia usług, przez wartość rynkową rozumie się:

• w odniesieniu do towarów - kwotę nie mniejszą niż cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a w przypadku braku ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy,
• w odniesieniu do usług - kwotę nie mniejszą niż całkowity koszt poniesiony przez podatnika na wykonanie tych usług.

Do tego, aby doszło do uaktualnienia się kompetencji organu podatkowego w zakresie ustalenia podstawy opodatkowania w sposób obiektywny niezbędne jest ustalenie istnienia związku między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy, o czym stanowi art. 32 ust. 1 Ustawy VAT w związku z art. 32 ust. 2 Ustawy VAT. Zgodnie z art. 32 ust. 2 zdanie drugie Ustawy VAT wskazany związek istnieje także wtedy, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów. Przez powiązania rodzinne rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia.