Zasiedzenie nieruchomości z podatkiem od spadków i darowizn

Przeczytaj także: Spadek i zasiedzenie nieruchomości: fiskus chce podatek 2 razy

Zasiedzenie jest instytucją prawną, określającą sposób nabycia określonego prawa wskutek upływu czasu, uregulowaną w art. 172-176 ustawy z dnia 23.05.1964 r. Kodeksu Cywilnego (Dz. U 2014 poz. 121). W drodze zasiedzenia można nabyć własność zarówno nieruchomości jak i rzeczy ruchomych. Zgodnie z art. 172 ww. ustawy posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny. W przypadku posiadania w złej wierze posiadacz nieruchomości nabywa jej własność po upływie trzydziestu lat.

Stosownie do art. 1 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatkowi podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem zasiedzenia. Natomiast w świetle art. 6 ust. 1 pkt 6 obowiązek podatkowy przy zasiedzeniu powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie.

Zwolnienie całkowite od podatku od spadków i darowizn zostało uregulowane w art. 4a przedmiotowej ustawy. Zgodnie z jego brzmieniem obowiązującym do końca 2015 roku zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2–8 i ust. 2. Jak widać przepis obejmuje swoim zakresem także nabycie w drodze zasiedzenia.

Argument ten był wielokrotnie podnoszony przez podatników w toku postępowania podatkowego przed urzędami skarbowymi.

Odnosząc się do tego stanowiska organy podatkowe twierdziły, że zwolnienie przewidziane w art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy nie dotyczy nabycia majątku w drodze zasiedzenia, które zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego ma charakter pierwotny, co oznacza, że dana rzecz jest nabywana tak jakby nie miała wcześniej właściciela. Wskazywano, że nie istnieje stosunek prawny pomiędzy poprzednim właścicielem a nabywcą nieruchomości w drodze zasiedzenia. Nowy właściciel nabywa prawo własności niezależnie od praw poprzedniego właściciela i czyichkolwiek uprawnień. Zdaniem prezentowanym przez urzędy skarbowe zwolnienie podmiotowe wyrażone w art. 4a ustawy zawęża się wyłącznie do nabycia pochodnego – które polega na przejściu prawa własności z jednej osoby na drugą.(WSA III Sa/Po 518/11).

Ponadto organy skarbowe podkreślały, że na druku zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (SD-Z2), ustawodawca w części D zgłoszenia dotyczącego tytułów nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, nie zamieścił zasiedzenia w tytułach nabycia, co z kolei uczynił w zeznaniu podatkowym o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3).

W orzecznictwie pojawiły się wyroki sądowe które zaprzeczały stanowisku organów podatkowych ( zob. m.in. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 21.12.2011 r., sygn. akt III Sa/Po 518/11 oraz wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 26.11.2013 r., sygn. akt I Sa/Bd 742/13).

W przedmiotowych wyrokach sędziowie wskazali, że ustawodawca nie wprowadza wprost żadnych ograniczeń przedmiotowych w zakresie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zauważono bowiem, iż w art. 4a ust. 1 pkt 1 omawianej ustawy ustawodawca, odwołując się do terminu złożenia zgłoszenia, stwierdził, że w przypadku gdy obowiązek podatkowy powstaje na podstawie m. in. art. 6 ust 1 pkt 6 ustawy, termin do jego złożenia liczy się od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie. W opinii sądów nie sposób więc bronić poglądu, że w przypadku zasiedzenia nie obowiązuje zwolnienie podmiotowe z art. 4a ustawy.

W zakresie twierdzenia organów podatkowych jakoby omawiany przepis dotyczył wyłącznie nabycia pochodnego sądy wypowiedziały się, iż faktycznie należy zauważyć, że zwolnienie zależy od stosunku osobistego istniejącego między nabywcą rzeczy lub prawa majątkowego a jego zbywcą (poprzednikiem prawnym). To jednak nie upoważnia do twierdzenia, że takiego stosunku przy nabyciu w drodze zasiedzenia nie ma.