Spadek i zasiedzenie nieruchomości: fiskus chce podatek 2 razy

Przeczytaj także: Zasiedzenie nieruchomości z podatkiem od spadków i darowizn

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca odziedziczył 1/2 nieruchomości w spadku po zmarłej 15 grudnia 2005 r. matce. Drugą połowę odziedziczył brak zainteresowanego. Nieruchomość ta była w posiadaniu wnioskodawcy od lat 70-tych - mieszkał on w niej razem ze swoją żoną, jak też ponosił na nią znaczne nakłady związane z wykończeniem oraz rozbudową domu mieszkalnego i budynku gospodarczego.

Sprawa spadkowa odbyła się w 2006 r. W styczniu 2008 r. urząd skarbowy ustalił wysokość podatku od spadku po matce, który wnioskodawca uregulował.

Z uwagi na to, że wnioskodawca posiadał przedmiotową nieruchomość samoistnie przez ponad 30 lat oraz spełniał przesłanki do jej zasiedzenia, wystąpił do sądu z wnioskiem o jego stwierdzenie. Postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 13 stycznia 2017 r. stwierdzono zasiedzenie nieruchomości na rzecz wnioskodawcy oraz jego żony. Zasiedzenie sąd orzekł jednak z dniem 8 października 2005 r. i to całej nieruchomości.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy w takim przypadku podatek od zasiedzenia powinien zapłacić od całej nieruchomości czy tylko od połowy (skoro od drugiej połowy zapłacił już podatek od nabycia spadku)? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2016 r., poz. 205, ze zm.) podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej "podatkiem", podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci (art. 1 ust. 2 ustawy).

W związku z tym, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowiźnie definiują pojęcia „spadek” czy „zasiedzenie” należy odwołać się do odpowiednich przepisów ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2017 r., poz. 459)

Zgodnie z brzmieniem art. 922 § 1 Kodeks cywilny przez spadkobranie należy rozumieć przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Z powyższej normy prawnej wynika, że spadkobiercy w zasadzie wchodzą w sytuację prawną, w jakiej pozostawał spadkodawca.

Z kolei w myśl art. 172 Kodeksu cywilnego posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Zasiedzenie jest tzw. instytucją dawności, służącą korygowaniu rzeczywistego stanu posiadania ze stanem prawnym. Prowadzi ono do nabycia przez posiadacza własności na skutek długotrwałego posiadania przez niego rzeczy, czemu towarzyszy utrata własności przez dotychczasowego właściciela, który w przeszłości utracił posiadanie rzeczy.

Jak wynika z powyższego nabycie tytułem zasiedzenia jest tytułem odrębnym od nabycia tytułem dziedziczenia. Nabycie tytułem zasiedzenia jest tzw. nabyciem pierwotnym dokonywanym przez posiadacza nieruchomości niebędącego jej właścicielem i jest stwierdzane przez sąd w sytuacji gdy rzeczywisty stan posiadania jest inny niż stan prawny nieruchomości.

Zgodnie z art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych i przy nabyciu w drodze zasiedzenia powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie – art. 6 ust. 1 pkt 6 powołanej wyżej ustawy. Sąd w postanowieniu tym określa datę, w której doszło do zasiedzenia. W myśl natomiast art. 6 ust. 1 pkt 1 powołanej ustawy – przy nabyciu w drodze dziedziczenia – obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia spadku.

Mając na względzie powyższe bezsprzecznym jest, że nabycie w drodze dziedziczenia i nabycie tytułem zasiedzenia to dwa odrębne nabycia. Zatem w niniejszej sprawie obowiązek podatkowy uzależniony jest od tego, na podstawie jakich tytułów nastąpiło nabycie i kiedy miały one miejsce. (...)

Należy zauważyć, iż Wnioskodawca (wraz z żoną) nie zasiedział ½ części nieruchomości. Z orzeczenia Sądu wynika, iż Wnioskodawca (wraz z żoną) zasiedział całą nieruchomość. Również jak wynika z treści opisu stanu faktycznego sam wniosek do Sądu dotyczył stwierdzenia zasiedzenia całej nieruchomości.

W przedstawionym stanie faktycznym istota rozstrzygnięcia w przedmiocie skutków podatkowych sprowadza się do wskazania przez Sąd daty z jaką nastąpiło nabycie tytułem zasiedzenia. Sąd stwierdził, iż nabycie w drodze zasiedzenia nastąpiło z dniem 08 października 2005 r. W świetle zatem orzeczenia Sądu z 13 stycznia 2017 r. Wnioskodawca wraz z żoną od tego dnia (08 października 2005 r.) są właścicielami całej nieruchomości.

Jest to nabycie pierwotne. Można niejako wskazać, iż z dniem wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia tytułem zasiedzenia Wnioskodawca dowiedział się, że od 08 października 2005 r. jest właścicielem nieruchomości.

Wskazane wyżej orzeczenie Sądu o stwierdzeniu nabyciu tytułem zasiedzenia skorygowało rzeczywisty stan posiadania ze stanem prawnym. W związku z orzeczeniem przez Sąd nabycia nieruchomości przez Wnioskodawcę z dniem 08 października 2005 r. stwierdzić należy, iż matka Wnioskodawcy na dzień śmierci a zatem w dniu 15 grudnia 2005 r. nie była właścicielką nieruchomości. Jednakże przyjęte ustalenia wynikają z wydanego przez Sąd orzeczenia o stwierdzeniu nabycia tytułem zasiedzenia. Na moment stwierdzenia nabycia spadku po matce nie istniało orzeczenie Sądu o stwierdzeniu nabycia w drodze zasiedzenia. Zatem dla Wnioskodawcy w związku z nabyciem spadku powstał obowiązek podatkowy z tytułu nabycia spadku. Jak wynika z wniosku Wnioskodawca uiścił podatek od nabycia spadku. Należy jednakże zauważyć, iż w związku z uprawomocnieniem się postanowienia Sądu z 13 stycznia 2017 r. o stwierdzeniu zasiedzenia dla Wnioskodawcy powstał obowiązek podatkowy z tytułu nabycia nieruchomości. W związku z tym, iż Wnioskodawca (wraz z żoną) nabył całą nieruchomość nie można zgodzić się z twierdzeniem Wnioskodawcy, iż powinien zapłacić podatek od ½ części, bowiem w związku z dziedziczeniem był już właścicielem połowy nieruchomości.

Podstawę opodatkowania z tytułu nabycia w drodze zasiedzenia, będzie stanowiła zatem wartość całej nieruchomości, a nie tylko jej część.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ww. ustawy nabycie własności w drodze zasiedzenia podlega opodatkowaniu w wysokości 7% podstawy opodatkowania; art. 9 ust. 1 nie ma w tym wypadku zastosowania. W myśl art. 7 ust. 4 ww. ustawy przy nabyciu w drodze zasiedzenia wyłącza się z podstawy opodatkowania wartość nakładów dokonanych na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów