Usługi budowlane: kiedy powstaje zagraniczny zakład?

Przeczytaj także: Wspólnicy spółki komandytowej podatek dochodowy płacą w Polsce

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka jest podwykonawcą usług budowlanych, które wykonuje na terytorium Francji. Spółka nie posiada we Francji fabryki, kopalni, warsztatu, siedziby zarządu, miejsca zarządzania, magazynów, biura, a nawet filii bądź innej podobnej placówki lub przedsiębiorstwa. Roboty budowlane są wykonywane przez oddelegowanych tam z Polski pracowników spółki. Poszczególne budowy nie są ze sobą powiązane funkcjonalnie ani geograficznie. Obiekty budowlane są bardzo różne, m.in. budowa wiaduktu, autostrady, więzienia, spalarni śmieci, elektrowni wiatrowych. Łączny okres trwania wszystkich budów przekracza 18 miesięcy. Na poszczególnych budowach natomiast okres wykonywania prac budowlanych na ogół jest krótszy niż 18 miesięcy.

Spółka zadała pytanie, kiedy powstaje u niej zagraniczny zakład na terytorium Francji? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1888, z późn. zm., dalej: „updop”), podatnicy, jeżeli mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. LIGHTFIELD STUDIOS - Fotolia.com

Nie każdy plac budowy jest zagranicznym zakładem

Plac budowy może skutkować powstaniem zagranicznego zakładu. Będzie tak wówczas, gdy wykonywane roboty budowlane (w tym także przygotowawcze) będą tam prowadzone przez co najmniej 18 miesięcy. Okres ten odnosi się jednak odrębnie do każdego wyodrębnionego placu budowy.

Zgodnie z definicją zakładu zagranicznego, zawartą w art. 4a pkt 11 updop, pojęcie to oznacza:
a. stałą placówkę, poprzez którą podmiot mający siedzibę lub zarząd na terytorium jednego państwa wykonuje całkowicie lub częściowo działalność na terytorium innego państwa, a w szczególności oddział, przedstawicielstwo, biuro, fabrykę, warsztat albo miejsce wydobywania bogactw naturalnych,
b. plac budowy, budowę, montaż lub instalację, prowadzone na terytorium jednego państwa przez podmiot mający siedzibę lub zarząd na terytorium innego państwa,
c. osobę, która w imieniu i na rzecz podmiotu mającego siedzibę lub zarząd na terytorium jednego państwa działa na terytorium innego państwa, jeżeli osoba ta ma pełnomocnictwo do zawierania w jego imieniu umów i pełnomocnictwo to faktycznie wykonuje
- chyba że umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, stanowi inaczej.

W przedmiotowej sprawie zastosowanie znajduje Umowa z dnia 20 czerwca 1975 r. między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Francuskiej w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodu i majątku (Dz.U. z 19 stycznia 1977 r., dalej: „umowa polsko-francuska”).

W myśl art. 7 ust. 1 umowy polsko-francuskiej, zyski przedsiębiorstwa Umawiającego się Państwa podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie, chyba że przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą w drugim Umawiającym się Państwie, poprzez położony tam zakład. Jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność w ten sposób, to zyski przedsiębiorstwa mogą być opodatkowane w drugim Państwie, jednak tylko w takiej mierze, w jakiej mogą być przypisane temu zakładowi.

Z powyższego wynika, że przedsiębiorstwo mające siedzibę w jednym Państwie, a prowadzące działalność na terytorium drugiego, co do zasady, podlega opodatkowaniu w państwie swojej siedziby. Państwu, w którym prowadzona jest działalność, służy prawo do opodatkowania zysków osiąganych przez przedsiębiorstwo pochodzące z innego kraju, pod warunkiem, że przedsiębiorstwo to prowadzi działalność w tym państwie w formie zakładu. W przeciwnym przypadku, dochody przedsiębiorstwa zagranicznego podlegają opodatkowaniu w państwie jego siedziby. Oznacza to, że zyski Spółki podlegają opodatkowaniu w Polsce, chyba że prowadzi we Francji działalność poprzez położony tam zakład.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 umowy polsko-francuskiej, określenie „zakład” oznacza stałą placówkę, w której całkowicie albo częściowo wykonuje się działalność przedsiębiorstwa. Jak stanowi art. 5 ust. 2 ww. umowy, określenie „zakład” obejmuje w szczególności:
a. miejsce zarządzania,
b. filię,
c. biuro, w którym prowadzona jest działalność handlowa,
d. zakład fabryczny,
e. warsztat,
f. kopalnię, kamieniołom albo inne miejsce wydobywania bogactw naturalnych,
g. budowę albo montaż, których okres przekracza 12 miesięcy.

Przy stosowaniu postanowień umowy istotne znaczenie mają również postanowienia protokołu do umowy, który stanowi jej integralną część. Zgodnie z protokołem do umowy polsko-francuskiej dla stosowania art. 5 ust. 2 lit. g uzgodniono, że w okresie obowiązywania Umowy między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z Rządem Republiki Francuskiej z dnia 5 października 1972 r. o rozwoju współpracy gospodarczej, przemysłowej, naukowej i technicznej, budowa lub montaż nie będą uważane za zakład, w okresie nie przekraczającym 18 miesięcy.

Zgodnie z art. 5 ust. 3 umowy polsko-francuskiej, nie stanowią zakładu:
a. placówki, które służą wyłącznie do składowania, wystawiania albo wydawania dóbr albo towarów należących do przedsiębiorstwa,
b. dobra albo towary należące do przedsiębiorstwa, utrzymywane wyłącznie dla składowania, wystawiania albo wydawania,
c. dobra albo towary należące do przedsiębiorstwa utrzymywane wyłącznie w celu obróbki lub przerobu przez inne przedsiębiorstwo,
d. stała placówka utrzymywana wyłącznie w celu zakupu dóbr lub towarów albo w celu uzyskiwania informacji dla przedsiębiorstw,
e. stała placówka utrzymywana przez przedsiębiorstwo wyłącznie dla celów reklamowych, dla dostarczania informacji, prowadzenia badań naukowych lub wykonywania podobnej działalności o przygotowawczym lub pomocniczym charakterze.

Tak więc, art. 5 ust. 3 ww. umowy wylicza rodzaje działalności, które uważa się za wyjątki od ogólnej definicji zakładu zawartej w ust. 1 tego artykułu i które nie stanowią zakładu, nawet gdy taka działalność jest wykonywana za pośrednictwem stałej placówki. Wspólną cechą takich rodzajów działalności jest ich przygotowawczy i pomocniczy charakter. Katalog ten jest katalogiem zamkniętym, którego nie należy interpretować rozszerzająco, dlatego działalność, która nie może zostać zaliczona do żadnego z ww. przypadków będzie uznawana za zakład, w rozumieniu ww. umowy.

Z ogólnej regulacji zawartej w art. 5 umowy polsko-francuskiej wynika, że dla uznania, że przedsiębiorstwo prowadzi swoją działalność w formie zakładu winny wystąpić łącznie trzy następujące przesłanki:
• istnienie miejsca, gdzie działalność jest prowadzona (placówka),
• stały charakter takiej placówki, oraz
• wykonywanie za pośrednictwem placówki działalności gospodarczej, która nie ma przygotowawczego lub pomocniczego charakteru.

Dokonując interpretacji postanowień umowy polsko-francuskiej należy zwrócić uwagę na tekst Modelowej Konwencji, stanowiącej wzór umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania zawieranych przez Polskę, jak również brzmienie Komentarza do niej. Zostały one wypracowane w drodze konsensusu przez wszystkie państwa członkowskie OECD, które zobowiązały się tym samym do stosowania zawartych w nich postanowień. Modelowa Konwencja, jak i Komentarz do niej, nie są źródłem powszechnie obowiązującego prawa, natomiast stanowią wskazówkę, jak należy interpretować zapisy umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Zatem, obowiązki podatkowe podmiotów z siedzibą w odrębnych państwach należy rozpatrywać z uwzględnieniem postanowień umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania oraz Modelowej Konwencji OECD wraz z Komentarzem.

W komentarzu do art. 5 ust. 3 Modelowej Konwencji OECD w sprawie podatku od dochodu i majątku OECD (z dnia 22 lipca 2010 r. ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011) stwierdzono, że: „określenie plac budowy, budowa lub prace instalacyjne i montażowe obejmuje nie tylko budowę budynków lecz również budowę dróg, mostów lub kanałów, renowację (obejmująca ważne prace budowlane, a nie tylko prace związane z utrzymaniem i dekoracją) takich budynków, dróg, mostów lub kanałów, układanie rurociągów i prowadzenie prac ziemnych. Również określenie prace montażowe nie ogranicza się do prac instalacyjnych związanych z placem budowy: obejmuje ono również instalowanie nowych urządzeń, na przykład maszyn wewnątrz budynku lub na zewnątrz. Ustęp 3 ma zastosowanie do planowania i nadzorowania na placu budowy danego budynku.”

Plac budowy istnieje od dnia, w którym przedsiębiorca rozpoczyna swoją działalność, co obejmuje wszelkie prace przygotowawcze wykonane w państwie, w którym ma być wzniesiona budowla. (...) W zasadzie, plac budowy istnieje do czasu zakończenia budowy lub całkowitego jej zaniechania. Nie można uważać, że plac budowy przestaje istnieć, jeżeli prace są przerwane czasowo. Sezonowe lub inne czasowe przerwy powinny wchodzić w okres liczony jako trwanie placu budowy. Sezonowe przerwy mogą być spowodowane złą pogodą. Czasowe przerwy mogą być spowodowane np. brakiem materiałów lub brakiem siły roboczej.

Prace budowlane lub montażowe stanowią zakład tylko wtedy, jeżeli obiekty te istnieją dłużej niż osiemnaście miesięcy (należy zaznaczyć, że powyższe kryterium odnosi się również do podwykonawcy w zakresie wykonywanych przez niego prac). Prace wykonywane na placu budowy przez podwykonawców wlicza się do okresu prowadzenia budowy przez generalnego wykonawcę (czas spędzony na budowie przez podwykonawcę powinien być traktowany jako czas zużytkowany przez wykonawcę generalnego).

Obiekt, który nie spełnia warunku 18 miesięcy, nie stanowi sam przez się zakładu, nawet jeżeli w jego ramach istnieje np. biuro lub warsztat w rozumieniu ust. 2 związany z działalnością budowlaną. Jeżeli jednak takie biuro lub warsztat jest użytkowany dla realizacji kilku projektów budowlanych lub instalacyjnych, a działalność w nich wykonywana wychodzi poza rodzaje działalności wymienionych w art. 5 ust. 3 umowy polsko-francuskiej, to należy ponownie ją uważać za zakład jeżeli spełnione są warunki przewidziane w tym artykule, nawet jeżeli żaden z projektów nie odpowiada placowi budowy lub montażu trwającemu powyżej 18 miesięcy.

Z komentarza do Modelowej Konwencji OECD wynika również, że kryterium osiemnastu miesięcy „ma zastosowanie do każdego oddzielnego placu budowy lub projektu. Przy ustalaniu, jak długo istnieje dany plac budowy lub projekt nie należy brać pod uwagę okresu spędzonego poprzednio przez przedsiębiorcę na innych placach budów lub projektach, które nie mają z obecnym żadnego związku”. Plac budowy należy traktować jako odrębną jednostkę, nawet jeżeli podstawą prac jest kilka kontraktów, pod warunkiem jednak, że stanowi on całość w sensie handlowym i geograficznym (art. 5 ust. 3 pkt 18 Komentarza OECD).

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą na terytorium Francji w zakresie podwykonawstwa usług budowlanych. Spółka nie posiada we Francji fabryki, kopalni, warsztatu, siedziby zarządu, miejsca zarządzania, magazynów, biura, filii ani żadnej innej placówki lub przedstawicielstwa. Spółka prowadziła budowy zlokalizowane w różnych miejscach na terytorium Francji, które nie były ze sobą w żaden sposób powiązane funkcjonalnie ani geograficznie.

Mając powyższe na uwadze należy wskazać, że w przypadku wykonywania przez Spółkę na terenie Francji robót budowlanych, które nie stanowią jednej budowy (każdy z nich jest oddzielną budową), zakład w rozumieniu umowy polsko-francuskiej będą stanowiły jedynie te z nich, na których Spółka prowadzi prace w okresie powyżej 18 miesięcy, a pozostałe budowy nie spełniające wymogów wskazanych w umowie, nie będą stanowiły zakładu i dochody z nich osiągane w myśl art. 7 ust. 1 umowy, będą opodatkowane w Polsce. Należy zatem zgodzić się z Wnioskodawcą, że również dochód z budowy w okolicach miasta X będzie podlegał opodatkowaniu polskim podatkiem dochodowym od osób prawnych. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów