Konferencje czyli odliczenie VAT od usług hotelowych i gastronomicznych

Przeczytaj także: Zakup usług hotelowych i gastronomicznych bez odliczenia VAT

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka jest czynnym podatnikiem VAT. Obok działalności podstawowej (szeroko rozumiane doradztwo w zakresie działalności gospodarczej i zarządzania, przetwarzanie danych, transport, reklama, usługi księgowe itp.) organizuje także szkolenia czy konferencje bądź inne zdarzenia o zbliżonym charakterze - na potrzeby własne lub zewnętrznych usługobiorców.

Spółka nie posiada własnego zaplecza wymaganego dla tego typu usług. Dlatego też nabywa od podmiotów niepowiązanych tzw. usługi konferencyjne czy hotelowe, polegające na udostępnieniu odpowiedniej sali, zaplecza sanitarnego, wymaganego sprzętu technicznego itp. (czyli mówiąc innymi słowy zaplecze techniczno organizacyjne). Spółka jest zainteresowana zakupem kompleksowej usługi konferencyjnej. Po jej stronie pozostaje jedynie zapewnienie prelegenta oraz materiałów szkoleniowych (a więc części merytorycznej spotkania).

Spółka nabywa zatem usługi stanowiące świadczenie kompleksowe w skład którego wchodzi wiele różnych elementów składowych, stanowiących podstawę kalkulacji wynagrodzenia w transakcji, w tym np. wynajem sali konferencyjnej, usługi noclegowe, gastronomiczne, audiowizualne, techniczne. Spółka nie jest jednak zainteresowana zakupem żadnej z tych usług oddzielnie, jedynie bowiem w ramach kompleksowej usługi konferencyjnej czy hotelowej tworzą one dla niej pożądane świadczenie.

Szczegółowy zakres oferty wynika przy tym z charakterystyki i profilu działalności usługodawcy. Często w cenę są wkalkulowane elementy, którymi spółka nie jest zainteresowana, niemniej musi je nabyć w ramach danego pakietu. Niektóre oferowane dodatkowe elementy mogą wpływać na atrakcyjność oferty, niemniej nie są one kryterium decydującym o jej przyjęciu. W praktyce mogą wystąpić dwie sytuacje:
• usługodawca w ofercie przedstawianej spółce, a następnie na załącznikach do faktury wskazuje jedynie wartość ogólną świadczenia zamawianego przez Spółkę (usługa konferencyjna);
• usługodawca w ofercie przedstawianej spółce, a następnie na załącznikach do faktury wskazuje bardzo szczegółowe rozbicie oferowanych usług pomimo, iż negocjacjom podlega kwota ogółem świadczenia.

W ramach usługi stanowiącej pakiet konferencyjny, mogą przykładowo pojawić się następujące pozycje:
• wynajęcie sali konferencyjnej;
• przerwa kawowa (kawa, mleko, herbata, woda, soki, drobne przekąski/kanapki, ciasteczka lub inne słodycze);
• lunch/kolacja dla uczestników szkolenia (posiłek wraz z napojami);
• projektor, system audio, mikrofon;
• notatniki i długopisy, podkładki do pisania,
• miejsca parkingowe,
• dostęp do Wi-Fi (hasło),
• opiekun imprezy.

Usługodawcy informują spółkę o poszczególnych elementach składowych kalkulacji ceny, niemniej jest ona zainteresowana:
a. nabyciem usługi konferencyjnej rozumianej jako umożliwienie przeprowadzenia przez Spółkę szkolenia, spotkania lub innego eventu przy zachowaniu standardów obowiązujących dla tego typu usług;
b. uzyskaniem usługi w jak najkorzystniejszej cenie; Spółkę interesuje więc kwota ogółem do zapłaty (kwota brutto).

Spółka zadała pytanie, czy w takiej sytuacji jest uprawniona do odliczenia pełnej kwoty podatku VAT z wystawionej faktury za usługi konferencyjne? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1221 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą. W myśl tego przepisu, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ustawy, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Na mocy art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:
a. nabycia towarów i usług,
b. dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Z powyższych przepisów wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Należy zauważyć, że formułując w art. 86 ust. 1 ustawy warunek związku ze sprzedażą opodatkowaną, ustawodawca nie uzależnia prawa do odliczenia od związku zakupu z obecnie wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Wystarczającym jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej.

Ponadto należy podkreślić, że ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Ten ostatni przepis określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

W myśl art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. b ustawy, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób.

Biorąc pod uwagę, że prawo do odliczenia powinno być realizowane natychmiast po powstaniu podatku naliczonego, decydujące znaczenie dla oceny istnienia prawa do odliczenia będzie miał zamierzony (deklarowany) związek podatku naliczonego z czynnościami opodatkowanymi. Przy czym związek ten może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.

O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy nabywane towary służą, np. dalszej odsprzedaży (towary handlowe) lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy. Bezpośrednio wiążą się więc z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika.

Natomiast o pośrednim związku nabywanych towarów i usług z działalnością przedsiębiorcy można mówić wówczas, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa – mają pośredni związek z działalnością gospodarczą, a tym samym z osiąganym przez podatnika obrotem opodatkowanym. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają chociażby pośredni związek z działalnością podmiotu, istnieć musi związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług, a powstaniem obrotu. O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczynia się do generowania przez podmiot obrotu.

Istnienie związku między nabywanymi towarami i usługami a transakcjami opodatkowanymi podatnika jest traktowane jako niezbędny wymóg powstania prawa do odliczenia podatku również w Dyrektywie 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.). Stanowisko powyższe znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Ustawa o podatku od towarów i usług ustanawia zasadę tzw. niezwłocznego odliczenia podatku naliczonego. Zasada ta wyraża się tym, że podatnik, aby skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego nie musi czekać aż nabyty towar lub usługa zostaną odsprzedane lub efektywnie wykorzystane na potrzeby działalności opodatkowanej.

Istotna jest intencja nabycia – jeśli dany towar (usługa) ma służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych wówczas – po spełnieniu wymienionych w art. 86 ustawy wymogów formalnych – odliczenie jest prawnie dozwolone, oczywiście jeżeli nie wyłączają go inne przepisy ustawy lub aktów wykonawczych.

Wystarczającym zatem jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towaru lub usługi, przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej oraz planowanej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakup ten dokonany został w celu jego wykorzystania w ramach działalności opodatkowanej. Ta warunkowość realizacji określonego w art. 86 ust. 1 ustawy, prawa obniżenia podatku należnego o podatek naliczony powoduje, że nieziszczenie się warunku pozytywnego jakim jest wykorzystanie towaru lub usługi do realizacji czynności opodatkowanej podatnika, np. gdy okaże się, że zmieniono przeznaczenie towaru (usługi) i został on ostatecznie wykorzystany do czynności zwolnionych od VAT lub niepodlegających VAT – spowoduje konieczność weryfikacji uprzedniego odliczenia podatku naliczonego.

Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza – mocą art. 15 ust. 2 ustawy – obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. (...)

Odnosząc się do powyższego należy wskazać, że zasadniczo każde świadczenie dla celów opodatkowania podatkiem od towarów i usług powinno być uznawane za odrębne i niezależne, jednak w sytuacji, gdy kilka świadczeń obejmuje z ekonomicznego punktu widzenia jedną usługę, usługa ta nie powinna być sztucznie dzielona dla celów podatkowych. Jeżeli zatem dwa lub więcej niż dwa świadczenia (lub czynności) dokonane przez podatnika na rzecz konsumenta są tak ściśle związane, że obiektywnie tworzą one w aspekcie gospodarczym jedną całość, której rozdzielenie miałoby sztuczny charakter, to wszystkie te świadczenia lub czynności stanowią jednolite świadczenie do celów stosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

Powyższe znajduje wyraz w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w którym wskazuje się na konieczność traktowania, dla celów podatkowych, złożonego działania podatnika, jako jednolitej całości bez sztucznych podziałów. W orzeczeniu z dnia 25 lutego 1999 r. w sprawie Card Protection Plan Ltd v Commissioners of Customs and Excise (C-349/96), Trybunał rozstrzygnął, że przy świadczeniu usług obejmujących kilka części składowych należy stosować te same zasady opodatkowania, co do usługi zasadniczej. Usługę należy uznać za usługę pomocniczą, jeżeli nie stanowi ona dla klienta celu samego w sobie, lecz środek do lepszego wykorzystania usługi zasadniczej. Podobnie wypowiedział się Trybunał wydając w dniu 27 września 2012 r. orzeczenie w trybie prejudycjalnym w sprawie C-392/11 Field Fisher Waterhouse.

Usługę należy uznać za usługę pomocniczą w stosunku do świadczenia zasadniczego, jeśli nie stanowi ona dla klienta celu samego w sobie, lecz jest środkiem w skutecznym wykorzystaniu świadczenia zasadniczego. Ważne jest, czy świadczenia są ze sobą ściśle powiązane w taki sposób, że samodzielnie nie przynoszą wymaganej praktycznej korzyści z punktu widzenia przeciętnego konsumenta. Nie ma znaczenia subiektywny punkt widzenia dostawcy lub odbiorcy świadczenia. Istnienie jednego świadczenia złożonego nie jest wykluczone z tego powodu, że do poszczególnych elementów wykazane są odrębnie ceny. Jeżeli jednak w skład świadczonej usługi wchodzić będą czynności, które nie służą wyłącznie wykonaniu czynności głównej, zasadniczej, lecz mogą mieć również charakter samoistny, to wówczas nie ma podstaw dla traktowania ich jako elementu usługi kompleksowej.

Na podstawie przywołanych uregulowań, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, stwierdzić należy, że nabywane usługi organizacji konferencji/szkoleń stanowią świadczenie kompleksowe, w ramach którego Wnioskodawca nabywa m.in. wynajem sali konferencyjnej, usługi noclegowe, gastronomiczne, audiowizualne, techniczne jako elementy składowe, które nie są istotą zakupionego świadczenia a mają charakter pomocniczy i z pozostałymi usługami składowymi tworzą całość. Jak wskazuje Spółka, istotą nabywanej usługi jest wynajem sali konferencyjnej jako świadczenie główne, natomiast nabycie pozostałych świadczeń, w tym usług noclegowych oraz gastronomicznych będzie miało charakter pomocniczy względem świadczenia głównego i nie stanowi dla Spółki celu samego w sobie, lecz jako środek służący jak najlepszemu skorzystaniu ze świadczenia głównego. Zatem, skoro nabywana przez Wnioskodawcę usługa organizacji szkoleń i konferencji obiektywnie tworzy – w aspekcie gospodarczym – jedną całość, której rozdzielenie miałoby sztuczny charakter, to na podstawie przepisów art. 86 ust. 1 i ust. 2 ustawy, Wnioskodawcy przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wykazany w fakturach dokumentujących jej nabycie.

Jak przedstawiono w analizowanej sprawie, nie zachodzą przesłanki wykluczające to prawo określone w art. 88 ustawy, gdyż wydatki związane z organizacją przedmiotowych szkoleń i konferencji dla uczestników mają związek z czynnościami opodatkowanymi Spółki, wpływającymi na rozwój branży, w której działa Wnioskodawca.

Podkreślenia wymaga fakt, że w świetle powołanego art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy, podatek naliczony z tytułu nabycia usług noclegowych i gastronomicznych – co do zasady – nie podlega odliczeniu. Powyższe ograniczenie nie ma jednak zastosowania w sytuacji, gdy przedmiotem zakupu jest kompleksowa usługa konferencyjna, czyli co do istoty jedna usługa, na którą składają się poszczególne elementy, w tym usługi gastronomiczne, czy też noclegowe.

Mając powyższe na uwadze, Wnioskodawcy przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w całości wynikającego z faktur dokumentujących nabycie kompleksowej usługi organizacji konferencji, szkolenia lub innych eventów, w takim zakresie w jakim dotyczy ona opodatkowanej działalności Wnioskodawcy. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów