eGospodarka.pl
eGospodarka.pl poleca

eGospodarka.plPodatkiPorady podatkowe › Zasady zaliczania kar umownych do kosztów uzyskania przychodu

Zasady zaliczania kar umownych do kosztów uzyskania przychodu

2019-04-29 13:07

Zasady zaliczania kar umownych do kosztów uzyskania przychodu

CIT. Kary umowne jako koszty uzyskania przychodów © Piotr Adamowicz - Fotolia.com

W celu zabezpieczenia swoich interesów, podmioty będące uczestnikami obrotu gospodarczego niejednokrotnie zamieszczają w zawieranych umowach klauzule stanowiące o obowiązku zapłaty – w razie wystąpienia określonych okoliczności – kar umownych. Praktyka ta jest powszechna, jednakże wśród podatników w dalszym ciągu pojawiają się wątpliwości co do dopuszczalności zaliczania wydatków ponoszonych na zapłatę takich kar do kosztów uzyskania przychodów.

Przeczytaj także: Kary umowne w kosztach i przychodach podatkowych

Przyczyną tej niepewności jest głównie treść art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. 2018 poz. 1036 z późn. zm., dalej jako ustawa o PDOP). Zgodnie z tym przepisem, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.
Analiza tego przepisu prowadzi do wniosku, iż nie wyłącza on możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wszelkiego rodzaju kar umownych, a jedynie tych wymienionych wprost w jego treści. Za taką wykładnią przytoczonej regulacji przemawia także powszechnie akceptowany w doktrynie oraz praktyce stosowania prawa podatkowego pogląd o zamkniętym charakterze katalogu wyłączeń, zawartym w art. 16 ust. 1 ustawy o PDOP. Znajduje ona także oparcie w stanowiskach organów podatkowych.
W interpretacji indywidualnej z 16 stycznia 2019 r., znak 0111-KDIB2-1.4010.484.2018.1.AR, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał, że wymienione w treści ww. przepisu kary umowne i odszkodowania stanowią katalog zamknięty i wiążą się z nienależytym wykonaniem zobowiązań. Celem tego przepisu jest zatem uniemożliwienie pomniejszenia podstawy opodatkowania o koszty poniesione w związku z nienależytym wykonaniem zobowiązania.

Podobne stanowisko można także spotkać w orzecznictwie sądów administracyjnych. W wyroku z 6 marca 2019 r., sygn. akt I SA/Po 1000/18, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zwrócił uwagę że jeżeli wolą ustawodawcy byłoby wyłączenie in genere możliwości zaliczenia kar umownych do kosztów uzyskania przychodów, dałby temu wyraz inaczej formułując wyłączenie. W związku z tym, zdaniem Sądu, nie ulega wątpliwości, że poza tymi wyraźnymi wyłączeniami istnieje możliwość zaliczenia kary umownej do kosztów.

fot. Piotr Adamowicz - Fotolia.com

CIT. Kary umowne jako koszty uzyskania przychodów

Ustawa o CIT wskazuje wprost, że pewien katalog kar umownych nie może być rozliczony w kosztach podatkowych firmy. Te nieobjęte wyłączeniem też automatycznie do kosztów nie trafiają. Muszą one bowiem wykazywać związek z przychodami bądź źródłem przychodów, jak też być racjonalnie i gospodarczo uzasadnione.


Przyjęcie powyższego nie przesądza jednak o tym, iż wszystkie kary umowne, które nie wynikają z przyczyn wskazanych w tym przepisie, można uznać za koszty uzyskania przychodów. W dalszym ciągu jest bowiem konieczne, aby spełniały one ogólne wymagania przewidziane dla tej kategorii w art. 15 ust. 1 ustawy o PDOP. Przepis ten wskazuje, że kosztami uzyskania przychodów mogą być wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodu z jego źródła, a także w celu zachowania lub zabezpieczenia tego źródła, które nie zostały uwzględnione w katalogu wyłączeń z art. 16 ust. 1 ustawy o PDOP. Dodatkowo przyjmuje się, iż muszą one pozostawać w związku z przychodami/ich źródłem, być racjonalne pod względem gospodarczym, a także odpowiednio udokumentowane. Dopiero spełnienie tych warunków pozwoli na uznanie zapłaconych kar umownych za koszty uzyskania przychodów.
W praktyce problematyczne może być zdefiniowanie, wskazanej jako pierwszej, przesłanki celowości wydatku. W jaki bowiem sposób zapłata kary umownej może powodować u podatnika powstanie przychodu, czy też prowadzić do zachowania lub zabezpieczenia jego źródła?

W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się na sytuacje, w których poniesienie przez podatnika wydatku w postaci kary umownej, w szerszej perspektywie ma dla niego pozytywne skutki. Jako przykład można tutaj podać ograniczenie strat, które mogłyby wpłynąć negatywnie na prowadzoną działalność, nawet jeżeli wiąże się to z koniecznością zapłaty kary umownej, np. w związku z zerwaniem umowy (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 lutego 2019 r., sygn. akt II FSK 318/17). Kluczowe zatem będzie, aby zapłata kary była dla podatnika racjonalna z gospodarczego punktu widzenia, w takim sensie, że jej poniesienie potencjalnie będzie prowadziło do korzystnych dla niego (jego działalności gospodarczej) efektów.

Należy także zaznaczyć, iż w praktyce stosowania omawianych regulacji doszło do wykształcenia zasady, zgodnie z którą, dla zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków obejmujących kary umowne, konieczne pozostaje wykazanie braku zawinienia po stronie podmiotu zobowiązanego do zapłaty kary. Mowa tutaj o sytuacjach, w których obowiązek uregulowania kary umownej nie jest następstwem niewłaściwych działań podatnika czy też niedochowania przez niego należytej staranności.
Przesłanka ta, co do zasady, ogranicza możliwość zaliczenia kar umownych do kosztów uzyskania przychodów wyłączenie do sytuacji, w których podatnik będzie w stanie wykazać, iż podjął wszelkie niezbędne działania do właściwego wykonania zawartej umowy, a mimo to, z przyczyn od niego niezależnych - do tego nie doszło.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, iż zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wydatków z tytułu kar umownych jest możliwe, jednak w każdym przypadku wymaga przeprowadzenia dodatkowej weryfikacji w zakresie wskazanych wyłączeń oraz ogólnych przesłanek. Ogólnie określone zasady rozliczania tego rodzaju wydatków sprawiają, że sposób postępowania został w znacznej mierze wypracowany na poziomie praktyki stosowania prawa. Próbując w pewien sposób usystematyzować dokonane powyżej ustalenia, należy wskazać, że aby kara umowna została uznana za koszt uzyskania przychodu, konieczne jest wystąpienie następujących przesłanek:
  • spełnienie ogólnych wymogów z art. 15 ust. 1 ustawy o PDOP,
  • podstawą kary jest zdarzenie inne niż wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 22 o PDOP,
  • jej poniesienie jest racjonalne gospodarczo,
  • obowiązek jej zapłaty jest następstwem zdarzeń, za które podatnik nie ponosi winy.

Przeczytaj także

Skomentuj artykuł Opcja dostępna dla zalogowanych użytkowników - ZALOGUJ SIĘ / ZAREJESTRUJ SIĘ

Komentarze (0)

DODAJ SWÓJ KOMENTARZ

Eksperci egospodarka.pl

1 1 1

Wpisz nazwę miasta, dla którego chcesz znaleźć urząd skarbowy lub izbę skarbową.

Wzory dokumentów

Bezpłatne wzory dokumentów i formularzy.
Wyszukaj i pobierz za darmo: