Podatek dochodowy od sprzedaży akcji nabytych w spadku

Przeczytaj także: Umorzenie udziałów w spadku a podatek dochodowy

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W 2001 r. zmarł ojciec wnioskodawczyni, po którym odziedziczyła ona w części ¼ spadku wprost (postanowieniem sądu z 20.10.2016 r.). Spadek obejmował m.in. papiery wartościowe zgromadzone w domu maklerskim w ilości 1200 szt. akcji o wartości 33 156 zł oraz dywidendy w kwocie 18 841 zł.

Spadkodawca nabył akcje pracownicze spółki w 2000 r. w wyniku procesu prywatyzacji tego zakładu. Urząd skarbowy naliczył wnioskodawczyni podatek od wartości rynkowej rzeczy i praw majątkowych określonych na podstawie przeciętnych cen na dzień powstania obowiązku podatkowego od kwoty 51 997 zł dla I grupy podatkowej spadkobiercy według przepisów ustawy obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2007 r. i określił łączną kwotę podatku od spadku w wysokości 2 348 zł. Gdyby akcje te sprzedał ojciec zainteresowanej, przysługiwałoby mu zwolnienie od podatku.

Wnioskodawczyni sprzedała akcje w ilości 300 szt. Za 12.387 zł w 2018 r. Zadała pytanie czy wartość uzyskanego dochodu oraz zapłaconego podatku od spadków i darowizn może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1509, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. julymi - Fotolia.com

Sprzedaż akcji w spadku: potencjalnego zwolnienia z PIT nie można nabyć

W przypadku nabycia akcji w drodze spadku, przy obliczaniu podatku dochodowego od ich sprzedaży można uwzględnić koszty nabycia, który poniósł spadkodawca. Nie można natomiast ująć tutaj zapłaconego podatku od spadków i darowizn. Nadto spadkobiercy nie przysługuje też potencjalne zwolnienie od podatku spadkodawcy dla akcji nabytych przed 2004 r.

Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 7 ww. ustawy, źródłami przychodów są kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a-c.

W myśl art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a ww. ustawy, za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się przychody z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych. Stosownie do art. 17 ust. 1ab pkt 1 omawianej ustawy, przychód z odpłatnego zbycia akcji powstaje w momencie przeniesienia własności akcji na nabywcę. Na mocy art. 17 ust. 2 ustawy przy ustalaniu wartości ww. przychodów stosuje się odpowiednio przepisy art. 19.

Stosownie do art. 19 w zw. z art. 17 ust. 2 przychodem z odpłatnego zbycia akcji jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej. Przepis art. 14 ust. 1 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

Jak wynika z powołanego przepisu art. 19 ust. 1 zdanie pierwsze w zw. z art. 17 ust. 2 ustawy, określenie przychodu z odpłatnego zbycia akcji wymaga uwzględnienia dwóch elementów:
• wartości tych akcji określonej przez strony umowy (tj. zbywcę i nabywcę) jako cena zbycia;
• kosztów odpłatnego zbycia, tj. kosztów koniecznych dla przeprowadzenia czynności odpłatnego zbycia, kosztów bezpośrednio związanych z transakcją odpłatnego zbycia, niezbędnych dla dojścia tej transakcji do skutku (np. koszty sporządzenia umowy w wymaganej prawem formie, prowizje pośredników w sprzedaży, opłaty sądowe i administracyjne ponoszone w związku ze zbyciem). W szczególności, w przypadku sprzedaży akcji do kosztów odpłatnego zbycia zalicza się koszty obsługi maklerskiej transakcji sprzedaży.

Przychody, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlegają opodatkowaniu w szczególnym trybie określonym w art. 30b tej ustawy. Zgodnie z zasadą wyrażoną w ust. 1 tego artykułu – z zastrzeżeniem art. 30b ust. 4 ustawy – od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, w tym z realizacji praw wynikających z tych instrumentów, z odpłatnego zbycia udziałów (akcji), z odpłatnego zbycia udziałów w spółdzielni oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) albo wkładów w spółdzielni w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego dochodu.

Dochód, o którym mowa w powołanym przepisie ustala się na zasadach określonych w art. 30b ust. 2. Uwzględnia się przy tym m.in. osiągniętą w roku podatkowym różnicę między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia udziałów (akcji) a kosztami uzyskania przychodów określonymi na podstawie art. 22 ust. 1f oraz art. 23 ust. 1 pkt 38 i 38c (art. 30b ust. 2 pkt 4 ustawy).

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 38 ww. ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 3e.

Powołany przepis dotyczy:
• wydatków na objęcie udziałów (akcji) w sposób inny niż wskazany w art. 22 ust. 1f ustawy, czyli wydatków na objęcie udziałów bądź akcji w zamian za wkład pieniężny oraz
• wydatków na nabycie udziałów (akcji)
i wskazuje jako moment ich podatkowego rozliczenia moment odpłatnego zbycia udziałów (akcji), z zastrzeżeniem sytuacji, o której mowa w art. 23 ust. 1 pkt 38c, gdy do zbycia dochodzi w ramach wymiany udziałów.

Przepis art. 23 ust. 1 pkt 38 nie precyzuje użytych w nim określeń „wydatki na objęcie lub nabycie udziałów (akcji)” ani nie wymienia przykładowych rodzajów wydatków mieszczących się w tym pojęciu. Należy więc wskazać, że zgodnie z językowym znaczeniem tego pojęcia, „wydatek” to „suma, która ma być wydana albo suma wydana na coś” (Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, www.sjp.pwn.pl). Synonimami „wydatku” są „nakład, koszt, suma, opłata, wysiłek” (www.synonimy.pl). Wydatki, o których mowa w omawianym przepisie mają być przy tym poniesione na konkretny cel: „na objęcie lub nabycie udziałów (akcji)”. Są to więc wydatki w zamian za które obejmuje się lub nabywa akcje.

Dla celów ustalenia kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) bierze się zatem pod uwagę czynność ich objęcia (nabycia). Ustawodawca normując omawiane zagadnienie uwzględnił bezpośredni związek wydatków warunkujących posiadanie udziałów (akcji) z możliwością uzyskania przychodów z ich zbycia. Kosztami uzyskania przychodów jako „wydatek na nabycie akcji” będzie w szczególności zapłata ceny nabycia akcji. Z uwagi na wymogi dotyczące obrotu papierami wartościowymi, do omawianej kategorii zalicza się także koszty związane z obsługą rachunku maklerskiego na którym zapisane są akcje (prowizje zapłacone przy nabyciu papierów wartościowych, koszty związane z założeniem lub prowadzeniem rachunku).

W odniesieniu do omawianego rodzaju wydatków (wydatków dotyczących objęcia albo nabycia akcji) ustawodawca przewidział szczególną możliwość rozliczenia ich jako kosztów uzyskania przychodów przez spadkobiercę osoby, która faktycznie poniosła te wydatki. I tak, na mocy art. 22 ust. 1m ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w przypadku odpłatnego zbycia udziałów w spółce kapitałowej oraz papierów wartościowych nabytych przez podatnika w drodze spadku, kosztami uzyskania przychodu są wydatki poniesione przez spadkodawcę w celu objęcia lub nabycia tych udziałów w spółce kapitałowej oraz papierów wartościowych.

Powołany przepis ma charakter wyjątku od zasady, że kosztami uzyskania przychodów są wydatki poniesione przez podatnika (zasada ta wynika w szczególności z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Pozwala na uwzględnienie w kosztach podatkowych podatników – spadkobierców wydatków faktycznie poniesionych przez inne osoby (spadkodawców). Przepis art. 22 ust. 1m ustawy przewiduje swoistą sukcesję prawa spadkodawcy do uwzględnienia wydatków o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy w kosztach uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia akcji na spadkobiercę (spadkobierców).

Wobec powyższego, w opisanym zdarzeniu przyszłym Wnioskodawczyni będzie mogła rozpoznać jako koszt uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia akcji wydatki poniesione przez spadkodawcę w celu ich objęcia lub nabycia (art. 23 ust. 1 pkt 38 w zw. z art. 22 ust. 1m ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Wbrew stanowisku Wnioskodawczyni, nie ma natomiast podstaw do uwzględnienia przez nią w kosztach uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia akcji wartości zapłaconego podatku od spadków i darowizn (w tym w części odnoszącej się do wartości odziedziczonych akcji). Zapłata podatku od spadków i darowizn była konsekwencją nabycia akcji przez Wnioskodawczynię – wydatkiem, którego obowiązek poniesienia powstał w wyniku nabycia akcji w drodze spadku. Nie był natomiast ponoszony w celu ich nabycia, w szczególności nie warunkował ich nabycia. Ponadto, stosownie do art. 23 ust. 1 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wydatków na podatek dochodowy i podatek od spadków i darowizn nie uważa się za koszty uzyskania przychodów. Z treści tego przepisu wynika jednoznacznie brak możliwości ujęcia zapłaconego podatku od spadków i darowizn jako kosztu uzyskania przychodu.

Wbrew stanowisku Wnioskodawczyni, w analizowanym przypadku nie ma zastosowania art. 22 ust. 1db ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli podatnik uzyskał przychód z odpłatnego zbycia lub umorzenia udziałów (akcji) albo wniesienia wkładu niepieniężnego w postaci udziałów (akcji), objętych lub nabytych w wyniku realizacji praw majątkowych albo w wyniku realizacji praw z papierów wartościowych lub realizacji praw z pochodnych instrumentów finansowych, w związku z którymi został określony przychód na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. b lub pkt 10 albo art. 18, wartość dochodu określonego z tego tytułu powiększa koszty uzyskania przychodu, o których mowa odpowiednio w ust. 1 lub ust. 1e albo w art. 23 ust. 1 pkt 38.

Powołany przepis ma zastosowanie m.in. do sytuacji sprzedaży akcji, które zostały nabyte w wyniku realizacji praw majątkowych, w związku z którą został określony przychód na podstawie art. 18. W takim przypadku podatnik ma prawo uwzględnić jako element kosztów uzyskania przychodów z późniejszej sprzedaży tych akcji wartość dochodu rozpoznanego z realizacji praw majątkowych, tj. dochodu z nabycia akcji (a nie – jak wynika z własnego stanowiska Wnioskodawczyni – dochodu ze sprzedaży akcji).