Czy podatnik zwolniony z VAT musi mieć firmowy rachunek bankowy?

Przeczytaj także: Mimo że nie jesteś przedsiębiorcą, musisz mieć rachunek VAT

Przypomnijmy, z dniem 1 września 2019 r. weszły w życie przepisy wprowadzające tzw. białą listę podatników VAT, czyli ogólnodostępny wykaz takich podmiotów, w którym można sprawdzić ich podstawowe informacje, w tym numery rachunków bankowych. Na wykazie tym znajdują się jednakże wyłącznie firmowe rachunki bankowe (tzn. prowadzone w związku z działalnością gospodarczą bądź rolniczą), fiskus nie ujawnia natomiast kont prywatnych, nawet gdy te podatnik zgłosił w swoim urzędzie skarbowym. Płatności za faktury powyżej 15.000 zł powinny co do zasady być dokonywane na właśnie te rachunki bankowe.

Z dniem 1 listopada 2019 r. zaczęły natomiast obowiązywać przepisy wprowadzające obowiązkową formę mechanizmu podzielonej płatności dla wybranych transakcji. Przypomnijmy, że obligatoryjny MPP dotyczy płatności za nabyte towary/usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (są to przede wszystkim towary i usługi objęte wcześniej odwrotnym obciążeniem), gdy kwota należności ogółem wykazana na fakturze przekracza 15.000 zł (lub jej równowartość).

Mechanizm podzielonej płatności polega na dokonywaniu zapłaty na dwa konta bankowe. Wartość netto faktury trafia tutaj na rachunek rozliczeniowy sprzedawcy, zaś wartość podatku VAT na jego rachunek VAT. Rachunki VAT są otwierane przez bank (bądź SKOK) do firmowych złotówkowych rachunków rozliczeniowych. Rachunki takie nie są otwierane dla kont prywatnych przedsiębiorców.

Z początkiem 2020 r. z kolei w życie weszły znowelizowane przepisy ustaw o podatku dochodowym, które pozbawiają kosztów podatkowych podatnika dokonującego zapłaty z naruszeniem regulacji VAT-owskich (czyli pomijając MPP mimo takiego obowiązku bądź dokonując zapłaty za faktury na rachunki spoza wykazu). Oczywiście powyższe dotyczy jedynie faktur o wartości przekraczającej 15.000 zł.

Czy tak srogie regulacje dotyczą także podatników zwolnionych z VAT? Częściowo tak.
Przede wszystkim należy pamiętać, że dane takiego podatnika nie muszą znajdować się na białej liście podatników VAT. Nadto zapłata faktury, otrzymanej od takiego sprzedawcy a przekraczającej 15.000 zł, na rachunek nieznany fiskusowi nie pozbawia kosztów podatkowych. Pisaliśmy o tym w artykule Faktura od podatnika zwolnionego z VAT na ponad 15.000 zł. W drugą stronę sankcja jednakże już jest stosowana (niemniej zapłaty takiej można dokonać z rachunku podatnika innego, aniżeli firmowy).
Mimo to nabywcy boją się regulować takie należności na rachunki inne, aniżeli zgłoszone fiskusowi, z uwagi właśnie na pozbawienie ich kosztów podatkowych.
Wszystko komplikuje się jeszcze bardziej, gdy chodzi o podzieloną płatność. Wprawdzie w przypadku sprzedaży zwolnionej od podatku nie ma podatku należnego, w związku z czym zastosowanie dla takiej transakcji mechanizmu podzielonej płatności nie jest możliwe, to jednak podatnik zwolniony z VAT może dokonywać takich zakupów, a co za tym idzie – także regulować za te zakupy zapłaty. Pisaliśmy o tym w artykule Podzielona płatność gdy nabywca zwolniony z VAT.

Nadto z literalnego brzmienia art. 108e ustawy o VAT wynika, że obowiązek posiadania rachunku rozliczeniowego lub rachunku w SKOK, otwartego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, dotyczy wszystkich podatników, którzy sprzedają/nabywają towary lub usługi wskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (bez względu na wartość faktury).

Wydaje się jednak, że ustawodawcy nie chodziło o tak rygorystyczne stosowanie tego przepisu. Powyższy obowiązek nie powinien bowiem dotyczyć dostawców/nabywców, gdy nie wystąpi obowiązek uregulowania należności w MPP (czyli gdy faktura nie przekracza 15.000 zł).

Wprawdzie sami nabywcy mogą wymóc na dostawcy założenie rachunku firmowego nawet wówczas, gdy transakcje będą dotyczyć zupełnie innych towarów/usług bądź sama faktura nie przekroczy wskazanego limitu. Nabywca może bowiem dobrowolnie stosować MPP do innych transakcji i podatnicy chętnie z takiej możliwości korzystają, gdy na rachunku VAT gromadzą im się środki finansowe, które wykorzystać można tylko w określony sposób. Dotyczy to jednakże wyłącznie transakcji, w których występuje podatek VAT (a więc z pominięciem podatników zwolnionych).