PIT a umorzony czynsz i koszty sądowe

Przeczytaj także: Dowóz pracowników z podatkiem dochodowym?

Jakie wątpliwości wyjaśniła izba skarbowa?

W skierowanym do organu podatkowego zapytaniu wyjaśniono, iż Zakład Gospodarki Mieszkaniowej na podstawie zawartych w imieniu Miasta Łodzi umów cywilnych przychodami zakładu są czynsze oraz opłaty za świadczenia (dostawę do lokalu energii, gazu, wody, wywóz nieczystości stałych i płynnych). Trudna sytuacja materialna części gospodarstw domowych powoduje niemożliwość uregulowania należności wynikających z zawartych umów najmu. Odpowiednia uchwała Rady Miejskiej pozwala na ich umarzanie w całości lub w części, jeżeli:

• w wyniku postępowania egzekucyjnego lub na podstawie innych okoliczności lub dokumentów stwierdzono, że dłużnik nie posiada majątku z którego można dochodzić należności,
• przed wszczęciem egzekucji okaże się, że dłużnik lub osoby pozostające na jego utrzymaniu byliby pozbawieni niezbędnych środków utrzymania,
• jest oczywiste, że w toku postępowania nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów dochodzenia należności i egzekucji,
• zachodzą inne uzasadnione okoliczności i postępowanie wyjaśniające wykaże, że odroczenie terminu płatności lub rozłożenie na raty nie zapewni spłaty zadłużenia.

Najemcom udzielane są także bonifikaty w czynszu najmu. Mogą oni ponadto dokonać zamiany lokalu w zamian za spłatę zadłużenia. W związku z tym Zakład Gospodarki Mieszkaniowej wystąpił z zapytaniem, czy i które umorzone najemcom lokali mieszkalnych wierzytelności pieniężne stanowią przychód podlegający opodatkowaniu oraz czy opodatkowaniu podlegają także udzielone w czynszu bonifikaty? W przedmiotowej sprawie izba skarbowa zajęła następujące stanowisko:

„(…)Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j. t. Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52 a i 52 c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano podatku. W myśl art. 11 ust. 1 cyt. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14 - 16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3 są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W rozpatrywanym stanie faktycznym stosownie do zapisu § 6 pkt 1 załączonej do zażalenia uchwały Rady Miejskiej w Łodzi, „umorzenie zobowiązania co do należności głównej powoduje wygaśnięcie zobowiązania co do należności ubocznych w całości lub w takiej części, w jakiej wygasło zobowiązanie co do należności głównej”. Zatem dokonanie przez Gminę umorzeń czynszu, stanowi dla lokatorów nieodpłatne świadczenie. W tej sytuacji przychodem lokatora - najemcy będzie kwota umorzonego czynszu wraz z całością lub odpowiednią częścią odsetek. Momentem uzyskania przychodu, zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy jest moment dokonania umorzenia.
Równocześnie przepis art. 20 ust. 1 ustawy stanowi, że za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nie należące do przychodów określonych w art. 12 - 14 i 17 oraz przychody nie znajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Sformułowanie „w szczególności” dowodzi, iż definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy.

Mając na względzie powyższe należy stwierdzić, że przychód najemców z tytułu umorzonych zaległości czynszowych jest przychodem z innych źródeł. Stosownie zaś do art. 42a ustawy, osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek – mają obowiązek sporządzić informacje wg ustalonego wzoru PIT-8C o wysokości osiągniętego przychodu w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego.

Kwoty przychodów wskazane w informacji PIT-8C należy wykazać w zeznaniu rocznym, zgodnie z art. 45 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, iż kwota przychodu odpowiadająca kwocie umorzonych zaległości czynszowych - nie uregulowanych w odpowiednim terminie, jak również zaległości za inne media i odsetki, powinna być doliczona do pozostałych przychodów uzyskanych w roku podatkowym przez osobę, której czynsz umorzono i opodatkowana w zeznaniu rocznym.

Podobny skutek wywołuje, umorzenie lokatorowi odsetek ustawowych. Uprawnienie wierzyciela, przewidziane w dyspozycji art. 481 kodeksu cywilnego, do otrzymania odsetek za opóźnienie chociaż w ogóle nie jest uzależnione od szkody, to jednak trudno nie uznać tych odsetek za szczególny rodzaj odszkodowania w formie zryczałtowanej. Dysponowanie bowiem pieniędzmi z reguły jest źródłem korzyści majątkowej i tym samym jakiekolwiek opóźnienie w zapłacie długu pieniężnego prowadzi do wyrządzenia wierzycielowi szkody.

Odnosząc się końcowo do przedstawionych na etapie zażalenia dokumentów i twierdzeń Strony stwierdzić należy, iż niniejsza interpretacja dokonywana jest przede wszystkim w oparciu o przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, która zawiera szeroki katalog dochodów podlegających opodatkowaniu. Natomiast uchwała Rady Miejskiej, stanowi akt prawa miejscowego - jest zatem obowiązująca na terenie miasta Łodzi.

W przypadku umorzenia należności czynszowych przychodem lokatora będzie kwota umorzonego czynszu wraz z odsetkami, bowiem uzyskuje on przysporzenie majątkowe w postaci bezpłatnego korzystania z lokalu mieszkalnego. Nie stanowi natomiast przychodu kwota umorzonych kosztów sądowych poniesionych przez wynajmującego i innych kosztów. Jej umorzenie nie powoduje bowiem powstania po stronie najemcy przysporzenia majątkowego i w konsekwencji - przychodu.

O ile odsetki, przewidziane jako wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy, stosownie do art. 359 § 1 Kodeksu cywilnego należą się wtedy, kiedy wynika to z czynności prawnej albo ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu, o tyle jednak takiego uregulowania brak w stosunku do kosztów sądowych, monitów itp. Nie obciążają one zatem najemcy z mocy prawa.

Reasumując, zwolnienie najemców lokali mieszkalnych z długu skutkującego umorzeniem czynszu, odsetek, stanowi przychód z innych źródeł. Z kolei umorzenie im kosztów sądowych oraz kosztów upomnień nie wywołuje skutków podatkowych i nie stanowi dla nich przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. (…)”

Pełną treść postanowienia/decyzji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów