Podatek VAT a transakcje trójstronne (łańcuchowe)

Przeczytaj także: Transakcje łańcuchowe a odliczenie VAT

Literalne „trzymanie” się powyższej definicji pozwala w prosty sposób wyróżnić transakcje, które mają znamiona „łańcuchowych”, lecz w istocie takimi nie są. Przykładem jest transakcja między polską firmą sprzedającą towar firmie niemieckiej, która z kolei sprzedaje towar innej firmie polskiej. Mimo że towar papierowo wydawany jest miedzy trzema podmiotami, to w rzeczywistości jego przemieszczenie następuje między dwoma firmami polskimi. Tym samym towar nie opuszcza kraju wysyłki i pierwsza firma w pozornym łańcuchu musi opodatkować sprzedaż według stawki obowiązującej w kraju wysyłki.

Należy pamiętać, że w wybranych przypadkach, występując jako pośrednik (druga strona) w transakcjach trójstronnych, należy dokonać rejestracji w kraju odbiorcy towaru (strony trzeciej). Ponieważ nie we wszystkich przypadkach tego typu rejestracja byłaby uzasadniona ekonomicznie, ustawodawstwo europejskie znalazło rozwiązanie polegające na możliwości korzystania z uproszczonej procedury rozliczania transakcji trójstronnych.

Uogólniając, obowiązek rozliczenia podatku z tytułu dostawy dokonanej w procedurze uproszczonej przez pośrednika (drugą stronę) zostaje przeniesiony na stronę trzecią. W praktyce pierwsza strona transakcji stosuje rozliczenie VAT w ten sam sposób, w jaki dokonywana jest wewnątrzwspólnotowa dostawa, trzecia (ostateczna) strona w sposób przewidziany dla wewnątrzwspólnotowego nabycia, a druga nie rozlicza go wcale (w polskich realiach w odpowiedniej rubryce deklaracji VAT zaznacza się zastosowanie procedury uproszczonej). Również w deklaracji VAT-UE zaznacza się tego typu transakcję; specjalne wymogi formalne spełniać musi także wystawiona faktura – „faktura WE uproszczona na mocy art. 133-136 ustawy o podatku od towarów i usług” lub „faktura WE uproszczona na mocy Art. 28c (E) Szóstej dyrektywy”, a także adnotacja o rozliczeniu podatku VAT przez ostatniego w kolejności podatnika).

Transakcje w procedurze uproszczonej mają miejsce w sytuacji łącznego spełnienia trzech warunków:

• pośrednik (druga strona) jest zarejestrowany jako podatnik VAT we Wspólnocie Europejskiej,
• pośrednik nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT w kraju, do którego towary są dostarczane,
• odbiorca towarów (strona trzecia), jest zarejestrowany jako podatnik VAT w kraju odbiorcy towarów.

Istotą procedury uproszczonej w transakcjach trójstronnych jest możliwość stosowania zasad zbliżonych do wewnątrzwspólnotowego nabycia i dostawy towarów u drugiej strony (pośrednika) w sytuacjach, gdy przedmiot dostawy nigdy nie znajdzie się na terytorium jego kraju. W związku z tym pośrednik musiałby opodatkowywać dostawy na rzecz trzeciej strony (odbiorcy) stawką podstawową, właściwą dla kraju pośrednika, a odbiorca zmuszony by został do występowania o zwrot zapłaconego podatku VAT do kraju pośrednika. Rozbudowałoby to znacznie aparat podatkowy w krajach członkowskich i realnie podrożyło koszty obsługi tego typu transakcji w ujęciu makroekonomicznym.

W konsekwencji stosowanie obu z wyżej wymienionych metod w transakcjach trójstronnych, tj. podstawowej, z rejestracją pośrednika (drugiej strony) w kraju dostawy (strony trzeciej) oraz uproszczonej prowadzi do stosowania zbliżonych procedur, lecz bardziej rozbudowanych formalnie w przypadku procedur uproszczonych. Z tych drugich korzystają podmioty należące do małych i średnich podatników, którym zależy na ograniczeniu kosztów obsługi finansowo-biurowej lub duże firmy dokonujące transakcji trójstronnych wyłącznie sporadycznie.

Dominik Stacherski
Wspólnik w firmie księgowej Open Profit Drejling i wspólnicy sp.j.