Zakup własnych akcji (buyback) przez spółki giełdowe

Przeczytaj także: Spółka holdingowa: jakie warunki należy spełnić w świetle ustawy o CIT?

Jeśli podatnikiem jest osoba fizyczna, co do zasady nie jest ona zobowiązana samodzielnie obliczyć i wpłacać powyższy podatek. Obowiązek taki ciąży na płatniku – spółce, która kupuje akcje (art. 41 ust. 4 updof), co wynika z faktu, że dla celów podatkowych dochód ze zbycia akcji w celu umorzenia zalicza się (tak jak np. dywidenda) do dochodów z zysku osób prawnych (art. 24 ust. 5 pkt 2 updof).

Prawidłowe spełnienie obowiązków płatnika przez spółkę giełdową jest trudne, jeśli nie praktycznie niemożliwe.

Po pierwsze, w przypadku gdy spółka nabywa w celu umorzenia własne akcje na giełdzie, nie jest w stanie prawidłowo zidentyfikować podatnika. Obrót giełdowy jest co do zasady anonimowy; strony transakcji nie znają się nawzajem. W praktyce, spółka dokonuje zakupu akcji za pośrednictwem domu maklerskiego w ramach sesji giełdowych. W rezultacie, spółka praktycznie nie może wykonać obowiązków płatnika wynikających z przepisów updof.

Wydaje się, że w przeszłości organy podatkowe podzielały pogląd, że brak możliwości zidentyfikowania podatnika zwalnia spółkę nabywającą własne akcje w celu umorzenia z obowiązków płatnika. Np. w interpretacji Podlaskiego Urzędu Skarbowego z 27 maja 2004 r. (sygn. P-I/423/40/MW/04) organ stwierdził, iż „brak konkretnego podatnika uniemożliwia ustalenie z jakiego tytułu i w jaki sposób jego dochód jest opodatkowany”.

Obecnie jednak orzecznictwo wskazuje, że brak możliwości zidentyfikowania podatnika nie może stanowić przesłanki dla zwolnienia płatnika z jego obowiązków. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał niedawno, iż spółka tak powinna zaplanować wykup akcji własnych w celu umorzenia, żeby móc prawidłowo zidentyfikować osoby sprzedające te akcje (wyrok z 18 lipca 2007 r., sygn. III SA/Wa 759/07).

Po drugie, przeciwko obecnie obowiązującym regulacjom przemawia także argument, iż płatnik (spółka nabywająca akcje) nie jest w stanie rozstrzygnąć, jakie są koszty, które poniósł nabywca akcji. Możliwe jest nawet, że nabywca akcji poniesie stratę, gdy wydał na zakup akcji więcej, niż dostanie za ich sprzedaż w celu umorzenia. Podatnik mógłby oczywiście poinformować pisemnie spółkę, jakie wydatki poniósł na nabycie sprzedawanych akcji, jednakże w przypadku zakupu akcji na giełdzie, jak wskazano powyżej, spółka nie jest technicznie w stanie zidentyfikować zbywcy (podatnika).