Kara umowna a podatek VAT

Przeczytaj także: Odstępne, kara umowna za rozwiązanie umowy a rozliczenie VAT

Odpowiadając na powyższe pytanie należy przede wszystkim określić, co kryje się pod pojęciem kary umownej. Uregulowania w tym zakresie znalazły się w kodeksie cywilnym. Art. 483 § 1 tejże ustawy wskazuje, iż można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 zdanie pierwsze k.c.).

Zatem kara umowna jest wypłaca w przypadku (jeżeli zostało to zastrzeżone w umowie), gdy strona umowy niewykonała lub nienależycie wykonała zobowiązania, jakie wynikało z zawartej umowy. Przykładem takiego niewykonania jest np. niedostarczenie towaru na czas czy nawet odstąpienie od umowy. Charakterystyczne dla niej jest to, że należy się stronie bez względu na wysokość poniesionej szkody oraz nie zwalnia z zapłaty nawet wówczas gdy wierzyciel nie poniósł żadnej szkody.

Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług (art. 5 ustawy). Przez towary w rozumieniu ustawy o VAT (art. 2 pkt 6 ustawy) należy traktować rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty. Definicja ta nie obejmuje pieniędzy, nie są one zatem towarem. Tym samym kara umowna nie może być potraktowana jako dostawa towarów w myśl ustawy o VAT.

Pod pojęciem świadczenia usług należy natomiast rozumieć (art. 8 ust. 1 ustawy o VAT) każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Świadczeniem usług w myśl ustawy o VAT jest zatem każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania, o ile spełnia łącznie dwa warunki:

1. w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (wierzyciel/nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
2. świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Jak wskazano wyżej usługa taka musi być świadczona odpłatnie. Tym samym musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacona kwota stanowi wynagrodzenie za daną usługę. Otrzymana zapłata powinna zatem być konsekwencją wykonania świadczenia.

Wypłacona kara umowna natomiast nie stanowi zapłaty za towar lub usługę lecz rekompensatę za poniesione przez stronę umowy straty z tytułu niedotrzymania warunków przez drugą stronę. Nie jest ona także związana z zobowiązaniem się otrzymującego karę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności, czy tez tolerowania czynności

Kara umowna zatem nie jest opodatkowana podatkiem VAT. W związku z tym nie należy jej także dokumentować fakturą VAT, a np. notą księgową.