Nieodpłatne używanie cudzego majątku a przychody firmy

Przeczytaj także: Udostępniane nieruchomości a przychody w 2009 r.

Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Tak brzmi art. 710 Kodeksu cywilnego. Umowę taką może zawierać także przedsiębiorca, który zamierza używać użyczoną mu rzecz w prowadzonej działalności gospodarczej.

Takie nieodpłatne używanie rzeczy nie jest jednak obojętne podatkowo. Jak bowiem wskazuje art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej jest również wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Warto w tym miejscu dodać, iż z dniem 01 stycznia 2009 r. został uchylony art. 16 updof, który to (z pewnymi wyjątkami) nakładał obowiązek ustalenia przychodu także na właściciela nieodpłatnie udostępnionej nieruchomości (w wartości odpowiadającej równowartości czynszu należnego z tytułu najmu lub dzierżawy tego rodzaju nieruchomości). Obecnie takiego obowiązku już nie ma i przychód powstaje jedynie po stronie biorącego nieruchomość w nieodpłatne używanie.

Dodajmy także, iż od powyższej ogólnej zasady opodatkowania nieodpłatnych świadczeń ustawodawca przewidział pewien wyjątek, który znalazł się w art. 21 ust. 1 pkt 125 updof. Przepis ten mówi, iż wolna od podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, czyli:

• małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów (I grupa podatkowa)
• zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych (II grupa podatkowa).

W pozostałych przypadkach przedsiębiorca przychód z tytułu nieodpłatnego używania rzeczy musi opodatkować, a co za tym idzie – musi ustalić wysokość tego przychodu. Zastosowanie znajdują tutaj zasady wskazane w art. 11 ust. 2-2b updof.

I tak, wartość pieniężną świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

Natomiast wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

1. jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców,
2. jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu,
3. jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,
4. w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Jeżeli z kolei świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad określonych wyżej, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika

Przykład 1
Przedsiębiorca świadczy usługi stolarskie. Zakład mieści się w nieruchomości należącej do jego brata, który to z tego tytułu nie pobiera żadnych opłat. Ponieważ brat jako rodzeństwo został zaliczony do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, przedsiębiorca nie musi ustalać przychodu do opodatkowania z tytułu nieodpłatnego korzystania z tej nieruchomości

Przykład 2
Przedsiębiorca świadczy usługi budowlane. Na jednej z budów musiał dokonać utwardzenia terenu. W tym celu wykorzystał udostępnioną mu nieodpłatnie przez sąsiada zagęszczarkę gruntu.

Z tego tytułu przedsiębiorca powinien ustalić przychód na podstawie ceny rynkowej wynajmu zagęszczarek gruntu na rynku lokalnym.