Nieodpłatne używanie lokalu: przychód w PKPiR

Przeczytaj także: Pożyczka dla spółki jawnej a przychód wspólników

Rozpatrzmy następującą sytuację: Jeden z trzech wspólników spółki cywilnej udostępnił nieodpłatnie na potrzeby jej funkcjonowania swój prywatny lokal użytkowy. Czy z tego tytułu powstanie przychód, który należy opodatkować, a jeśli tak to w jakiej wysokości? Jak powyższe ująć w podatkowej księdze przychodów i rozchodów?

Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychodem z działalności gospodarczej jest m.in. wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Oblicza się je zgodnie z art. 11 ust. 2-2b tejże ustawy. W naszej sytuacji będzie miał zastosowanie art. 11 ust. 2a pkt 3 updof, który to mówi, iż jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu lub budynku, wartość pieniężną tego świadczenia ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku.

Należy przy tym jednak pamiętać, iż w przypadku spółek osobowych podatnikami podatku dochodowego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej są wspólnicy tychże spółek a nie same spółki. Osiągnięte przez spółkę przychody i poniesione koszty „dzieli się” pomiędzy tych wspólników zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 8 ust. 1 updof. Przepis ten mówi, iż przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe.

Powyższe ma zastosowanie także przy rozliczaniu przychodu z tytułu użyczenia lokalu takiej spółce.

Przychód z tytułu użyczenia lokalu należy zatem „przydzielić” każdemu ze wspólników. Warto tutaj dodać, iż nie powstanie on po stronie wspólnika użyczającego lokal, a jedynie u dwóch pozostałych wspólników, którzy biorą lokal w nieodpłatne używanie.

Przykład
Jeden z trzech wspólników spółki cywilnej (posiadający 34% udziału w spółce) udostępnił na cele prowadzonej przez nią działalności gospodarczej lokal użytkowy. Pozostali wspólnicy posiadają udział po 33% każdy. Miesięczna wartość czynszu, jaki by przysługiwał w przypadku zawarcia umowy najmu, wynosi 4 000 zł.

Wspólnik będący właścicielem lokalu nie osiągnie z tego tytułu przychodu z nieodpłatnego świadczenia. Osiągną go natomiast dwaj pozostali wspólnicy. Kwota przychodu wyniesie tutaj: 4 000 zł x 66% = 2 640 zł miesięcznie (tj. po 1320 zł na każdego z dwóch pozostałych wspólników).
Ważne wyłączenie
Przychodu z nieodpłatnego świadczenia nie określa się jednak zawsze. Jak bowiem wskazuje art. 21 ust. 1 pkt 125 updof, wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn (tj. małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synowej, rodzeństwa, ojczyma, macochy, teściów, zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych).

Jeżeli zatem wspólnikami spółki byłoby rodzeństwo, to użyczenie przez jednego ze wspólników spółce lokalu użytkowego nie skutkowałoby powstaniem przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń u pozostałych wspólników.

W pozostałych przypadkach jednak przychód powstanie i należy go zaewidencjonować w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Przypomnijmy, iż do prowadzania tego urządzenia księgowego, zgodnie z art. 24a ust. 1 updof, zobowiązana jest spółka (wspólnicy prowadzą zatem jedną księgę, w której zapisywane są poszczególne zdarzenia gospodarcze, w tym m.in. w zakresie przychodu z nieodpłatnych świadczeń).

Omawiany wyżej przychód należy wykazać w kolumnie 8 księgi (pozostałe przychody). W tym przypadku podatnicy muszą dołożyć należytej staranności, aby w prawidłowej wysokości ustalić przypadający na nich dochód.