Obowiązek podatkowy VAT: kiedy przesunięcie?

Przeczytaj także: Obowiązek podatkowy w VAT - wybrane problemy

Generalna zasada zawarta w ustawie o podatku od towarów i usług mówi, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi (art. 19 ust. 1 ustawy). Jeżeli jednak powyższe czynności winne być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia tej faktury, przy czym nie później niż w siódmym dniu licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi (art. 19 ust. 4 ustawy).

Do opisanych reguł ustawodawca dostosował także przepisy rozporządzenia wykonawczego w zakresie wystawiania faktur VAT, którego § 9 ust. 1 mówi, iż co do zasady faktury VAT należy wystawić nie później niż siódmego dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Przytoczone przepisy pozwalają zatem na kilkudniowe przesunięcie obowiązku podatkowego w podatku VAT w stosunku do daty wydania towaru/wykonania usługi. Ma to istotne znaczenie w przypadku transakcji mających miejsce w ostatnim tygodniu danego miesiąca/kwartału (w zależności od sposobu rozliczania się z podatku VAT). Korzystając z powyższego „przywileju” podatnik może bowiem przesunąć obowiązek podatkowy na kolejny okres rozliczeniowy.

Przykład
Firma Pana Piotra sprzedała materiały budowlane spółce „H” 31 maja 2010 r. Faktura VAT została wystawiona 01 czerwca 2010 r., co jest zgodne z obowiązującymi przepisami. Takie działanie spowodowało, że obowiązek podatkowy od tej sprzedaży w firmie Pana Piotra powstał w czerwcu, a co za tym idzie, zostanie ona wykazana w deklaracji za czerwiec 2010 r., którą składa się (i wpłaca należny podatek) do 26 lipca 2010 r. (25 lipiec to niedziela) Gdyby faktura ta została wystawiona w dniu sprzedaży, transakcja zostałaby wykazana w deklaracji za maj (składanej do 25 czerwca 2010 r. ).

Dodajmy w tym miejscu, iż próba wystawienia faktury w późniejszym terminie, niż w przeciągu siedmiu dni, nie spowoduje większego przesunięcia momentu powstania obowiązku podatkowego, który w takiej sytuacji powstanie siódmego dnia od daty wydania towaru/wykonania usługi. Należy przy tym pamiętać, iż takie postępowanie narusza przepisy podatkowe i podatni musi liczyć się z ewentualnymi sankcjami z tym związanymi.

Oczywiście nie ma róży bez kolców. To „korzystne” rozwiązanie po stronie sprzedawcy odbija się bowiem z odwrotnym skutkiem po stronie nabywcy. A to dlatego, że przepisy ustawy o podatku od towarów i usług mówią, iż podatek wynikający z faktur zakupowych może być odliczony co do zasady nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres rozliczeniowy (miesiąc/kwartał), w którym podatnik dokumenty te otrzymał (należy tutaj pamiętać także o prawie do rozporządzania towarem jak właściciel oraz zakończeniu usługi – patrz art. 86 ust. 10 i 12 ustawy o VAT).

Wykorzystując dane z przykładu spółka „H” będzie mogła zatem odliczyć podatek naliczony z faktury otrzymanej od firmy Pana Piotra nie wcześniej, niż w rozliczeniu za czerwiec, mimo dokonania zakupu jeszcze w maju – w tym miesiącu nie dysponowała bowiem jeszcze fakturą.

Tak jest w przypadku sprzedaży na rzecz przedsiębiorców. Sytuacja wygląda zgoła inaczej, gdy sprzedaż jest dokonywana na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej bądź rolników ryczałtowych. Tutaj co do zasady na sprzedawcy nie ciąży obowiązek wystawiania faktur VAT – te wystawia się jedynie na żądanie nabywcy. Co to oznacza?

Jeżeli dana dostawa czy świadczona usługa nie jest potwierdzana fakturą VAT, nie ma zastosowania art. 19 ust. 4. W związku z powyższym obowiązek podatkowy powstaje tutaj zgodnie z regułą wyrażoną w art. 19 ust. 1 ustawy, tj. w chwili wydania towaru/wykonania usługi. Sprzedaż na rzecz tzw. osób prywatnych czy rolników ryczałtowych powinna być co do zasady ewidencjonowana na kasie fiskalnej. Czynność taka powinna mieć miejsce w chwili dokonania sprzedaży, która to powoduje powstanie obowiązku podatkowego. Wprawdzie nabywca może wystąpić z żądaniem wystawienia faktury, lecz ta nie będzie miała najmniejszego wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego.

Warto tutaj zastanowić się jednak nad pewną szczególną sytuacją. Otóż część podatników korzysta ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania obrotu przy pomocy kas fiskalnych. Dokonując sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych co do zasady nie wystawiają oni zatem ani paragonu (gdyż nie mają kas fiskalnych), ani faktury VAT (gdyż nie ma takiego obowiązku). Obowiązek podatkowy powstaje więc w chwili wydania towaru/wykonania usługi, czyli zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy o VAT. Nabywca taki może jednak wystąpić z żądaniem wystawienia faktury, które to żądanie sprzedawca musi spełnić. Zgodnie bowiem z art. 106 ust. 4 ustawy o VAT, podatnicy nie mają obowiązku wystawiania faktur osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej, jednakże na żądanie tych osób dokumenty te są obowiązani wystawić.

W związku z tym rodzi się tu pytanie, czy w takim przypadku powinien mieć zastosowanie art. 19 ust. 4 ustawy o VAT? Zdaniem autora tak. Żądanie nabywcy w zakresie wystawienia faktury powoduje bowiem spełnienie przesłanek wynikających z powyższego przepisu, a więc data wystawienia faktury będzie określać moment powstania obowiązku podatkowego, o ile zostanie ona wystawiona w terminie 7 dni od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.