Nie każda zaliczka rodzi obowiązek podatkowy w VAT

Przeczytaj także: Faktury VAT: stawka podatku a otrzymane zaliczki

W analizowanym przez sąd stanie faktycznym sytuacja wyglądała następująco. Spółka akcyjna A zawarła z osobami fizycznymi X i Y umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości obejmującej działkę w użytkowaniu wieczystym zabudowaną hotelem. Umowa ta przewidywała obowiązek wpłaty zadatku oraz zaliczki. Ponadto uprawniała sprzedającą spółkę akcyjną A do wskazania osoby trzeciej, na rzecz której ma nastąpić ich zapłata. W związku z powyższym, spółka akcyjna A sprzedająca nieruchomość podała numer rachunku bankowego spółki akcyjnej B, na który kupujący miał dokonać wpłaty, określając ją jako "czasowy depozyt zabezpieczający zawarcie umowy". Jednocześnie spółka akcyjna A wskazała, że rozliczenie wpłaty jako części ceny nastąpi w dacie zawarcia umowy przyrzeczonej, zgodnie z jej postanowieniami.

W dniu 15 września 2004 r. osoby X i Y dokonały wpłaty na poczet ceny sprzedaży na konto spółki akcyjnej B. Umowa sprzedaży przedmiotowej nieruchomości została zawarta 3 listopada pomiędzy spółką akcyjną A i spółką z ograniczoną odpowiedzialnością Z (reprezentowaną przez osoby X i Y). Sprzedająca spółka akcyjna A uznała dokonane wpłaty tytułem zaliczki i zadatku, a następnie zaliczyła je na poczet ceny sprzedaży, kwitując ich odbiór. W tym samym dniu została wystawiona przez spółkę akcyjną faktura dokumentująca sprzedaż przedmiotowej nieruchomości. W dniu 4 listopada spółka akcyjna B przekazała otrzymany zadatek oraz zaliczkę na konto spółki akcyjnej A sprzedającej nieruchomość, zaś 5 listopada 2004 r. kupujący wpłacił na konto tej spółki akcyjnej A pozostałą część ceny.

W świetle powyższego fiskus uznał, że dokonanie przez kupującego wpłat na rachunek spółki akcyjnej B spowodowało otrzymanie części należności przez sprzedającą spółkę akcyjną A, tj. spowodowało w tej części powstanie obowiązku podatkowego (zgodnie z art. 19 ust. 11 ustawy o VAT - dalej: uptu). W konsekwencji organy podatkowe uznały, że w przedstawionej sytuacji zaistniały podstawy do określenia spółce akcyjnej A podatku za wrzesień 2004 r. oraz ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości odpowiadającej 30% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego.

Na decyzje organów podatkowych spółka wniosła skargę do WSA, który w wyroku z 17 lutego 2009 r. (sygn. akt I SA/Ke 20/09) oddalił skargę spółki. Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż fiskus zasadnie przyjął, że przekazanie środków tytułem zadatku i zaliczki było wykonaniem zobowiązania z umowy przedwstępnej w stosunku do spółki A, a sposób zadysponowania środkami należał do skarżącego, który nie wykazał też, jaki stosunek zobowiązaniowy łączył go ze spółką B. Zdaniem WSA nawet w przypadku zawarcia przez skarżącego(ze spółką B) umowy przechowania/depozytu, jej przedmiotem były środki przekazane z tytułu zaliczki i zadatku przewidziane w umowie przedwstępnej, jako część należności z tytułu przyszłej dostawy deponentem, których była spółka A.

W konsekwencji WSA w Kielcach uznał stanowisko organów podatkowych za prawidłowe przyjmując, iż otrzymanie przez skarżącego przed dostawą towaru części należności stanowiącej wynagrodzenie związane z wykonaniem czynności opodatkowanej, dawało podstawę do zastosowania przepisów z art. 19 ust. 11 i art. 29 ust. 2 uptu i uznania, że od tych wpłat powstał obowiązek podatkowy. Spółka akcyjna zaskarżyła przywołany powyżej wyrok do NSA.