Spory wokół VAT w przypadku cesji wierzytelności

Przeczytaj także: Fiskus wyjaśnia: stawka VAT na przechowywanie instrumentów finansowych

Odmienne stanowiska organów podatkowych i sądów

Zasadniczo można wyróżnić dwa odmienne stanowiska.

Pierwsze, reprezentowane przez organy podatkowe i niektóre sądy administracyjne, przyjmuje że cesja wierzytelności jest odpłatną usługą polegającą na zwolnieniu wierzyciela (czyli cedenta) z konieczności egzekwowania należności i w związku z tym można ją zakwalifikować jako usługę ściągania długów. Usługa taka podlega opodatkowaniu stawką podstawą VAT na podstawie załącznika nr 4 poz. 3 ustawy o VAT (w brzmieniu do 31 grudnia 2010 r.), ponieważ zgodnie z tym przepisem wyłącza się ze zwolnienia od podatku VAT usługi pośrednictwa finansowego polegające na ściąganiu długów. Za podatnika uznawany jest nabywca wierzytelności (cesjonariusz), który przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności dłużnika (zwalniając z tego ryzyka wierzyciela).

Drugie stanowisko w kwestii opodatkowania VAT cesji wierzytelności jest przeciwne. Zgodnie z nim cesja wierzytelności dokonywana bez dodatkowych usług jest zwolniona z opodatkowania VAT i nie można jej uznać za usługę ściągnięcia długów.

Nabywający wierzytelność w ramach cesji wierzytelności nabywa ją we własnym imieniu i na własny rachunek. Jeśli następnie dokonuje egzekucji wierzytelności od dłużnika, bądź jej dalszej odsprzedaży to jest to już jego wierzytelność i dokonuje tej czynności na własną rzecz, a zatem nie świadczy w ten sposób usługi ściągania długów na rzecz cedenta (wcześniejszego właściciela wierzytelności).

Najnowsze stanowisko sądu

Takie stanowisko jest pozytywne dla podatników i prezentują je niektóre sądy administracyjne, m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi. Sąd stwierdził, że nabycie wierzytelności w drodze cesji, któremu nie towarzyszą żadne dodatkowe świadczenia na rzecz cedenta, nie jest usługą ściągania długów, więc korzysta ze zwolnienia z VAT.

Zdaniem sądu nie można zaakceptować stanowiska, zgodnie z którym cesja wierzytelności w każdym przypadku obejmuje w sobie dorozumiane świadczenie usługi na rzecz zbywcy polegające na wyegzekwowaniu należności w jego, a nie we własnym imieniu. Nabywając we własnym imieniu i na własny rachunek cudzą wierzytelność za własne środki finansowe, spółka (cesjonariusz) wchodzi w miejsce dotychczasowego wierzyciela (cedenta). Dalsze losy wierzytelności są poza transakcją. Jeżeli nabywca wierzytelności wyegzekwuje nabyty dług od dłużnika na swoją rzecz – trudno jest uznać, że takie „ściągnięcie długu” konstytuuje jakąkolwiek usługę.

Egzekwowanie własnych wierzytelności na swoją rzecz jest naturalnym elementem obrotu gospodarczego i nie ma charakteru usługi – nie można być bowiem jednocześnie usługobiorcą i usługodawcą.

Spór rozstrzygnie uchwała NSA

Opodatkowanie VAT cesji wierzytelności nie jest jednoznacznie rozstrzygane przez sądy administracyjne. Sprawa ta ma być przedmiotem rozpoznania przez NSA w składzie 7 sędziów, a zatem należy mieć nadzieję, że podjęta przez NSA uchwała rozstrzygnie spór. Stanowisko NSA w tej sprawie przedstawimy w aktualizacji, kiedy tylko znana będzie treść podjętej uchwały.

Podstawa prawna:

• art. 43 ust. 1 pkt 1, załącznik nr 4, poz. 3 ustawy o podatku od towarów i usług (w brzmieniu do 31 grudnia 2010 r.),
• wyrok WSA z 10 maja 2011 r., sygn. akt I SA/Łd 351/11.

Więcej informacji o zmianach przepisów przydatnych w zarządzaniu spółką z o.o. oraz o tym jak zyskać bezpieczeństwo na stanowisku członka zarządu, znajdziesz w poradniku "Doradca Prezesa spółki z o.o."