Kiedy dozwolone zwolnienie podmiotowe z VAT

Przeczytaj także: Utrata prawa do zwolnienia w VAT w trakcie roku

W związku z brakiem oficjalnego stanowiska Ministerstwa Finansów w tej sprawie, zdaniem redakcji bezpieczniejsze dla podatnika jest liczenie limitu obrotu w roku kalendarzowym 2012 w sposób szczególny, czyli przyjmując jego pełne 366 dni. Jeśli jednak podatnik zdecyduje by zastosować do wyliczeń drugą opcję (365 dni), to naszym zdaniem, z powodu braku regulacji tego problemu w przepisach podatkowych, organ podatkowy nie powinien kwestionować postępowania podatnika.

Przykład
Janusz K. rozpoczął działalność gospodarczą od 19 kwietnia 2012 r., i w tym dniu miała miejsce pierwsza sprzedaż. Do końca roku pozostaje 257 dni, czyli kwota obrotów uprawniających do korzystania ze zwolnienia podmiotowego wynosi:
150.000 zł × 257/365 = 105.616,44 zł.

Zakładamy, że w dniu 15 października 2012 r. obroty podatnika wyniosą 106.300 zł, co spowodowuje utratę prawa do zwolnienia z VAT. W tym dniu powstanie obowiązek podatkowy w podatku VAT od kwoty:
106.300 zł - 105.616,44 zł = 683,56 zł.

1.2. Jak wyliczyć kwotę uprawniającą do zwolnienia?
Do wyliczenia kwoty obrotu uprawniającej do zwolnienia przyjmuje się łączną wartość sprzedaży opodatkowanej netto (bez podatku VAT), o czym stanowi art. 113 ust. 1 ustawy.
Pojęcie sprzedaży na potrzeby ustawy o VAT zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 22 i obejmuje odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów, wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Tak więc do limitu obrotów uprawniających do korzystania ze zwolnienia podmiotowego nie wlicza się importu towarów i usług oraz wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, co oznacza, że obrotów z tych tytułów nie należy uwzględniać przy wyliczaniu wartości sprzedaży. Ponadto na podstawie art. 113 ust. 2 ustawy do limitu tego nie wlicza się odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku, a także towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Pamiętać przy tym należy, że właściwe określenie momentu powstania obowiązku podatkowego wpływa na termin rozliczenia podatku. Jak wskazano w art. 4 Ordynacji podatkowej, obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

Moment powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT jest określony przepisami art. 19-21 ustawy o VAT. Przykładowo, w przypadku usług budowlanych ustawodawca określił szczególny moment powstania obowiązku podatkowego. Jak wynika z art. 19 ust. 13 pkt 2 ustawy o VAT, obowiązek podatkowy w tym przypadku powstaje z chwilą otrzymania zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia od dnia wykonania tych usług. Zatem jeżeli w stosunku do robót wykonanych w grudniu 2011 r. obowiązek podatkowy powstał dopiero w styczniu 2012 r., to przyjmuje się, że sprzedaż tych usług nastąpiła w styczniu 2012 r. W związku z tym ich wartość nie będzie uwzględniana przy ustalaniu limitu w 2012 r.

Przykład
Podatnik prowadzący działalność w zakresie handlu detalicznego korzystający ze zwolnienia podmiotowego, w okresie od stycznia do maja 2012 r. osiągnął obrót wynoszący 110.000 zł. Zakładamy, że w czerwcu 2012 r. podatnik sprzeda używany na potrzeby działalności gospodarczej środek trwały (używany samochód dostawczy) za kwotę 45.000 zł. Uzyskana z tego tytułu kwota pozostanie bez wpływu na prawo do korzystania ze zwolnienia z VAT. Dla celów art. 113 ust. 1 ustawy o VAT obrót podatnika wynosi nadal 110.000 zł.

2. Wyłączenia przedmiotowe z prawa do odliczenia
Podatnicy, którzy zamierzają skorzystać ze zwolnienia podmiotowego muszą mieć na uwadze, iż ustawodawca wyłączył z tego prawa podmioty dokonujące sprzedaży wyrobów i usług wymienionych szczegółowo w art. 113 ust. 13 ustawy.

Z prawa do zwolnienia podmiotowego wyłączeni są podatnicy:

• dokonujący dostawy wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali, których lista zawarta jest w załączniku do rozporządzenia w sprawie faktur;
• dokonujący dostawy towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem: energii elektrycznej i wyrobów tytoniowych w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym;
• dokonujący dostawy nowych środków transportu, terenów budowlanych oraz przeznaczonych pod zabudowę;
• wykonujący usługi prawnicze;
• świadczący usługi w zakresie doradztwa, z wyłączeniem doradztwa rolniczego związanego z uprawą roślin i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego;
• świadczący usługi jubilerskie;
• niemający siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Powyższe wyłączenie oznacza, że bez względu na wysokość osiągniętych obrotów podatnik jest obowiązany do rejestracji jako czynny podatnik VAT i rozliczania tego podatku od całej działalności.

W art. 113 ust. 13 ustawodawca określił ponadto czynności, których wykonanie przez podatnika zwolnionego podmiotowo z VAT podlega opodatkowaniu VAT. Jest to import towarów i usług, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów oraz dostawa towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca.

Należy podkreślić, iż jest to wyłączenie przedmiotowe, co oznacza, że podatnik zwolniony z VAT, który dokonał np. importu towarów, nie traci prawa do zwolnienia podmiotowego, a musi jedynie opodatkować tę czynność, tj. import.

Zwolnienia podmiotowego nie stosuje się również przy świadczeniu usług, dla których zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 8 podatnikiem jest ich usługobiorca, czyli usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych, o których mowa w ustawie z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. nr 122, poz. 695), jeżeli usługodawcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, niekorzystający ze zwolnienia wynikającego z art. 113 ust. 1 i 9.

Przykład
W marcu 2012 r. podatnik VAT dokonał sprzedaży odpadów poprodukcyjnych z PCV na rzecz spółki cywilnej za kwotę 4.000 zł. Transakcja została potwierdzona fakturą VAT, na której wskazano, że zobowiązanym do rozliczenia VAT należnego z tytułu tej transakcji jest nabywca.

Spółka cywilna, korzystająca ze zwolnienia ze względu na wysokość obrotów, w terminie do 25 kwietnia 2012 r. była zobowiązana do złożenia deklaracji VAT-9M i odprowadzenia kwoty 920 zł jako VAT należnego od dokonanego zakupu.

Spółka cywilna stała się podatnikiem tylko w stosunku do tej czynności. Nie musiała rejestrować się jako czynny podatnik VAT.


Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości, ubezpieczeń i prawa pracy