Zawieszenie działalności: podatek dochodowy, VAT i ZUS

Przeczytaj także: Koszty leasingu podczas zawieszenia działalności

Przepisy nie precyzują, w jaki sposób "odzyskać" VAT naliczony z faktur otrzymanych w okresie zawieszenia działalności gospodarczej (lub z faktur, od których VAT nie został odliczony przed zawieszeniem działalności ze względu np. na szczególny moment odliczenia - dotyczy mediów). Tu zazwyczaj stawiana jest teza, że skoro w okresie zawieszenia nie ma obowiązku składania deklaracji VAT (z wyjątkami wskazanymi powyżej), to deklaracje te - z wykazanym podatkiem naliczonym - można złożyć dopiero po wznowieniu działalności gospodarczej. Podatnik ma jeszcze drugą możliwość - a mianowicie może złożyć deklarację w okresie zawieszenia. Tak też uznał Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 18 maja 2011 r., nr ITPP2/443-334/11/AP. W przedmiotowej sprawie podatniczka prowadziła sezonową działalność handlową. W okresie zawieszenia działalności gospodarczej otrzymywała faktury VAT dotyczące dzierżawy gruntu pod pawilon handlowy i rozliczeniowe za media:
"(…) należy stwierdzić, że ma Pani prawo do odliczenia kwoty podatku naliczonego w otrzymywanych w okresie zawieszenia działalności fakturach VAT dotyczących dzierżawy gruntu i mediów, o ile przedmiotowe usługi będą związane z wykonywaniem - po wznowieniu działalności - czynności opodatkowanych, a umowy z dostawcami tych usług zostały zawarte przed zawieszeniem działalności. Analiza powołanych przepisów wskazuje, że ma Pani prawo w okresie zawieszenia działalności do składania deklaracji VAT-7 i wykazania w nich podatku naliczonego do przeniesienia - stosownie do art. 86 ust. 19 ustawy.

Należy ponadto zaznaczyć, iż w przypadku ubiegania się w ww. okresie o zwrot podatku naliczonego, winny być spełnione warunki określone w art. 87 ust. 5a ustawy. (…)"

Przypomnijmy, że art. 87 ust. 5a ustawy o VAT odnosi się do zwrotu nadwyżki VAT naliczonego nad należnym na rachunek bankowy (lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej), jeżeli w danym okresie podatnik nie wykonywał czynności opodatkowanych w Polsce lub w innym kraju (dotyczy czynności opodatkowanych w innym kraju, które uprawniają do odliczenia VAT naliczonego na podstawie art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT). W celu uzyskania zwrotu niezbędne jest złożenie, wraz z deklaracją, umotywowanego wniosku w tej sprawie. W tym przypadku - co do zasady - zwrot dokonywany jest w terminie 180 dni od dnia złożenia rozliczenia.

Natomiast Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 28 marca 2011 r., nr IPPP1-443-256/11-4/MP uznał:
"(…) Aby (…) zrealizować przysługujące prawo do odliczenia podatku naliczonego (…) można składać w okresie zawieszenia działalności deklaracje dla podatku od towarów i usług wykazując podatek naliczony do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy lub złożyć te deklaracje po wznowieniu działalności gospodarczej. (…)"

Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy sformułowanie zawarte w ww. interpretacji "wykazując podatek naliczony do przeniesienia", oznacza, że w okresie zawieszenia podatnik nie może ubiegać się o zwrot bezpośredni. Jeżeli faktycznie intencją Dyrektora Izby Skarbowej było pozbawienie podatnika tego prawa - to naszym zdaniem nie jest to słuszne. Przepisy nie zabraniają bowiem wykazywania VAT do zwrotu bezpośredniego, nawet gdy w danym okresie rozliczeniowym podatnik nie wykazuje VAT należnego.

1.3. Zawieszenie działalności u podatników PIT

Jednoosobowy przedsiębiorca zawieszający działalność gospodarczą na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej nie ma obowiązków informacyjnych względem urzędu skarbowego. Jest on zwolniony z obowiązku płacenia zaliczek na podatek dochodowy za okres objęty zawieszeniem (art. 44 ust. 10 ustawy o PDOF).

Natomiast wspólnik spółki jawnej, która zawiesiła wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, aby skorzystać z przywileju nieopłacania w tym okresie zaliczek na podatek, jest zobowiązany, nie później niż przed upływem 7 dni od dnia złożenia wniosku o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej, zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o okresie zawieszenia wykonywania tej działalności (art. 44 ust. 11 i 12 ustawy o PDOF).

Podatnik prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów, który zawiesił działalność gospodarczą, nie ma obowiązku sporządzenia spisu z natury na dzień rozpoczęcia zawieszenia ani na dzień jego zakończenia (obowiązek taki wystąpiłby jedynie, gdyby podczas zawieszenia działalności podatnik likwidował firmę). Jednakże, w okresie zawieszenia działalności, przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. nr 152, poz. 1475 ze zm.), nie zwalniają podatnika z obowiązku sporządzenia spisu z natury w terminach wskazanych w § 27 ust. 1, w tym na koniec roku podatkowego. Zawieszenie działalności gospodarczej nie zwalnia więc podatnika z obowiązku sporządzenia spisu z natury na koniec roku, zamknięcia księgi podatkowej i ustalenia dochodu (straty).

Z przepisów ww. rozporządzenia nie wynika również możliwość zaniechania prowadzenia podatkowej księgi w okresie zawieszenia działalności. Co prawda podatnik w tym okresie nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać z niej bieżących przychodów, jednak może dokonywać wpisów do księgi, które są wynikiem innej niż bieżącej działalności. Podatnik, w myśl ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ma bowiem obowiązek regulować zobowiązania powstałe przed datą zawieszenia działalności. Mogą to być przykładowo koszty abonamentu telefonicznego, opłaty za Internet czy czynsz za wynajem lokalu (por. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 8 września 2010 r., nr IPPB1/415-594/10-3/JB). Podatnik w okresie zawieszenia działalności powinien także zaewidencjonować w księdze np. przychody z odsetek od środków na firmowym rachunku bankowym.

Składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, nie podlegają amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawieszono tę działalność. Stanowi o tym art. 22c pkt 5 ustawy o PDOF. Z kolei w przypadku sprzedaży środka trwałego w okresie zawieszenia działalności, podatek dochodowy z tej sprzedaży podatnik rozliczy w rozliczeniu rocznym. Należy bowiem pamiętać, że zwolnienie z opłacania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych w okresie zawieszenia działalności gospodarczej nie jest tożsame ze zwolnieniem z obowiązku dokonania rocznego rozliczenia. Podatnicy, którzy zawiesili działalność, mają więc obowiązek złożenia zeznania rocznego, a także ewentualnej zapłaty podatku dochodowego.

1.4. Skutki zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej w świetle ustawy o PDOP

Również osoby prawne mogą zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Takie zawieszenie zwalnia ich z niektórych obowiązków podatkowych, ma także swoje konsekwencje po stronie przychodów i kosztów ich uzyskania.

Koszty i przychody w okresie zawieszenia działalności
Jak wspomnieliśmy, w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej podmioty nie mogą osiągać z tej działalności przychodów. Mogą natomiast uzyskiwać inne przychody, np. przychody ze zbycia własnych środków trwałych (lub wyposażenia), a także przychody finansowe, w tym z działalności prowadzonej przed zawieszeniem (np. odsetki od środków zgromadzonych na rachunku bieżącym lub na lokatach bankowych). Przychody te są oczywiście przychodami podatkowymi.