Wynajem samochodu: miejsce świadczenia w VAT

Przeczytaj także: Zagraniczne usługi budowlane w deklaracji VAT

Każdy podatnik, który zajmuje się wynajmem środków transportu, zanim zacznie się zastanawiać jak takie usługi opodatkować, w pierwszej kolejności powinien określić gdzie opodatkowanie to nastąpi. Tym samym należy tutaj na samym początku prawidłowo ustalić miejsce świadczenia, jako że to może być różne. Pod uwagę trzeba bowiem wziąć aż trzy różne przepisy w zależności od tego, które przesłanki przy danym wynajmie zostaną spełnione. Chodzi mianowicie o art. 28b, art. 28c i art. 28j ustawy o podatku VAT.

Pierwszeństwo ma tutaj natomiast ostatni z wymienionych, czyli art. 28j ustawy o VAT. Dlaczego? Odnosi się on bowiem bezpośrednio do miejsca świadczenia usług najmu środków transportu. Jego ust. 1 mówi, że miejscem świadczenia usług krótkoterminowego wynajmu środków transportu jest miejsce, w którym te środki transportu są faktycznie oddawane do dyspozycji usługobiorcy.

Ponieważ przepis ten odnosi się jednak jedynie do usług krótkoterminowego wynajmu, konieczne było określenie, co pod tym pojęciem należy rozumieć. Ustawodawca wskazał tę definicję w ust. 2 cytowanego przepisu. Zgodnie z nim przez krótkoterminowy wynajem środków transportu należy rozumieć ciągłe posiadanie środka transportu lub korzystanie z niego przez okres nieprzekraczający 30 dni, a w przypadku jednostek pływających - przez okres nieprzekraczający 90 dni.

Przytoczone regulacje wskazują przede wszystkim, że dla ich stosowania nie ma znaczenia to, czy usługa jest świadczona na rzecz podatnika czy też osoby niebędącej podatnikiem (czyli niezależnie od podatkowego statusu usługobiorcy). Jeżeli zatem dany wynajem spełnia przesłanki wynajmu krótkotrwałego środków transportu, przepis ten podatnik (wynajmujący) winien bezwzględnie stosować. Niestety art. 28j nie jest zbyt precyzyjny w innych kwestiach. Te jednak został uregulowane Rozporządzeniu Wykonawczym Rady (UE) NR 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej rozporządzenie). Wynajmowi środków transportu zostały poświęcone art. 38-40.
I tak art. 40 rozporządzenia mówi, co należy rozumieć pod miejscem oddania środka transportu do dyspozycji usługobiorcy. Otóż jest to miejsce, w którym najemca (tudzież osoba trzecia działającego w jego imieniu) przejmuje nad tym środkiem transportu fizyczne posiadanie.

Art. 39 rozporządzenia odnosi się natomiast do okresu wynajmu krótkotrwałego. I tak czas ciągłego posiadania lub użytkowania środka transportu, który jest przedmiotem wynajmu, jest określany na podstawie umowy zawartej przez strony (o ile w przypadku ustalenia stanu faktycznego lub prawnego nie zostanie ustalony inny okres).
Warto przy tym pamiętać, że spowodowane siłą wyższą przekroczenie przewidzianego w umowie czasu wynajmu krótkoterminowego nie ma wpływu na określenie czasu ciągłego posiadania lub użytkowania środka transportu.
Ponadto w przypadku gdy wynajem tego samego środka transportu jest objęty następującymi po sobie umowami zawartymi między tymi samymi stronami, czas wynajmu odpowiada okresowi ciągłego posiadania lub użytkowania tego środka transportu na podstawie wszystkich umów (chodzi tutaj także o przedłużenie umowy).

Art. 38 rozporządzenia określa natomiast co należy rozumieć przez środki transportu. Są nimi mianowicie pojazdy, mechaniczne lub inne, a także innego rodzaju wyposażenie i urządzenia służące do przewozu osób lub rzeczy z miejsca na miejsce, w tym przeznaczone do ciągnięcia, przesuwania lub pchania przez pojazdy, i zasadniczo zaprojektowane oraz faktycznie nadające się do wykorzystania w celu transportu, za wyjątkiem pojazdów trwale unieruchomionych czy kontenerów (przepis art. 38 podaje przy tym przykładowe ich wyliczenie). Jak zatem łatwo zauważyć, unijne rozporządzenie nie ogranicza się tutaj jedynie do samochodów.

Co natomiast w sytuacji, gdy dany wynajem nie spełnia kryteriów najmu krótkotrwałego? Otóż wtedy w zależności od tego, na czyją rzecz wynajem jest świadczony, zastosowanie znajdą odpowiednio art. 28b albo art. 28c ustawy o VAT.

I tak w przypadku świadczenia usługi najmu na rzecz podatnika, miejscem świadczenia będzie miejsce, w którym to nabywca posiada siedzibę działalności gospodarczej tudzież miejsce stałego prowadzenia tej działalności (o czym mówi art. 28b ustawy o VAT). Jeżeli natomiast usługa taka będzie świadczona na rzecz innych podmiotów aniżeli podatnicy, miejscem ich świadczenia będzie miejsce, w którym to usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej albo stałe miejsce jej prowadzenia (art. 28c ustawy o VAT).