Ustalanie wartości różnic kursowych w praktyce

Przeczytaj także: Różnice kursowe: jak ująć w księdze przychodów i rozchodów?

1.1. Różnice kursowe dotyczące VAT wykazanego na fakturze
W art. 24c updof i art. 15a updop ustawodawca ściśle określił sytuacje, w których powstają różnice kursowe (przepisy te nie dotyczą firm, które decydują się na stosowanie do celów podatkowych zasad ustalania różnic kursowych wynikających z ustawy o rachunkowości). Z przepisów tych wynika, że powstanie różnic kursowych należy wiązać z kategoriami przychodu należnego i kosztu poniesionego. Tak więc w przypadku faktur sprzedaży różnice kursowe powstają, gdy wartość przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote jest wyższa lub niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania (art. 24c ust. 2 pkt 1 i ust. 3 pkt 1 updof oraz art. 15a ust. 2 pkt 1 i ust. 3 pkt 1 updop). Natomiast w przypadku faktur kosztowych różnice kursowe powstają, gdy wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote jest wyższa lub niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty (art. 24c ust. 2 pkt 2 i ust. 3 pkt 2 updof oraz art. 15a ust. 2 pkt 2 i ust. 3 pkt 2 updop).

Z art. 14 ust. 1 updof i art. 12 ust. 4 pkt 9 updop wynika, że przychodem nie jest należny VAT. Natomiast art. 23 ust. 1 pkt 43 updof i art. 16 ust. 1 pkt 46 updop stanowi, że co do zasady podatek naliczony nie jest uważany za koszt uzyskania przychodu. Zatem, zgodnie z literalną wykładnią tych przepisów, należy uznać, że ewentualne różnice kursowe od kwoty VAT wskazanej na fakturze sprzedaży lub zakupu wyrażonej w walucie obcej nie są różnicami kursowymi do celów podatkowych.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy kupujący nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego z otrzymanej faktury, zgodnie z przepisami ustawy o VAT. Wówczas ma prawo zaliczyć ten podatek w koszty podatkowe, a co za tym idzie, ustalić różnicę kursową od wartości brutto wydatku.

Zdaniem NSA wyrażonym w wyroku z 23 marca 2012 r., sygn. akt II FSK 1508/10 (orzeczenie prawomocne): "(…) to, że różnice w wycenie kwot podatku od towarów i usług, wynikające z ryzyka kursowego, nie zostały wymienione w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p. wprost, nie oznacza, że są one kosztem podatkowym. Jakkolwiek przepis art. 15a ust. 1 wyodrębnia różnice kursowe m.in. w kosztach podatkowych, to jednak nie mają one autonomicznego charakteru. Dopiero, jeżeli wynikający z transakcji gospodarczej wydatek ma związek z przychodem i zostanie uznany za koszt podatkowy, to również różnice kursowe z takim wydatkiem (kosztem uzyskania przychodów) związane mogą zostać uznane za koszt podatkowy. Istota różnic kursowych polega na urealnieniu przychodów i kosztów podatkowych z tytułu zmian kursów waluty. Jeżeli więc w określonym stanie faktycznym nie ma kosztu uzyskania przychodu, to nie ma również podstawy do jego urealniania. W przypadku podatku od towarów i usług ustawodawca w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych wyraził zasadę, że podatek ten nie wywołuje na jej gruncie skutków podatkowych. Jest neutralny podatkowo. Zasada ta dotyczy zarówno kosztów uzyskania przychodów, jak i przychodów".

---

Zwróć uwagę!
Jeśli różnice kursowe ustalane są metodą podatkową, to nie powstają one od tej części zobowiązania lub należności, która odpowiada wartości podatku VAT (z wyłączeniem sytuacji, w której kupujący nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego z otrzymanej faktury, zgodnie z przepisami ustawy o VAT).

---

Wystawienie lub otrzymanie faktury w walucie obcej na rzecz lub od krajowego kontrahenta rodzi identyczny obowiązek wykazania różnic kursowych dla celów PIT lub CIT jak w przypadku faktur w obrocie zagranicznym. Różnice takie korygują odpowiednio przychody lub koszty podatkowe.

Gdy należność w obrocie krajowym wyrażona jest w walucie obcej, kwota VAT na fakturze, zgodnie z § 5 ust. 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 68, poz. 360), musi zostać wyrażona w złotych. Taką kwotę przedsiębiorcy uwzględniają też w rozliczeniu podatkowym i z tego punktu widzenia jest to kwota niezmienna. Z oczywistych względów nie powstanie więc różnica kursowa na kwocie VAT.

Uzupełniająco warto wspomnieć, że podatek od wartości dodanej nakładany w innym niż Polska państwie członkowskim UE nie powinien być do celów określenia dochodu traktowany na tych samych zasadach co podatek od towarów i usług. Według najnowszej linii orzeczniczej organów podatkowych koszty poniesione za granicą udokumentowane fakturą otrzymaną od unijnego kontrahenta zaliczamy do kosztów uzyskania przychodów w kwocie brutto, a zwrócony zagraniczny podatek od wartości dodanej jest przychodem. Wobec tego różnice kursowe dotyczące kosztów/przychodów w części odpowiadającej podatkowi od wartości dodanej będą stanowić podatkowe koszty lub przychody.

1.2. Różnice kursowe od własnych środków pieniężnych w części dotyczącej VAT
Wyłączenie różnic kursowych związanych z kwotą VAT wyrażonego w walucie obcej z podstawy opodatkowania nie dotyczy jednak różnic kursowych powstałych na własnych środkach pieniężnych w walucie obcej przy zapłacie zobowiązania w części dotyczącej podatku VAT. Różnice kursowe od własnych środków pieniężnych są wyłącznie związane z posiadaniem środków pieniężnych w walucie obcej na rachunku walutowym przez pewien okres czasu, w trakcie którego dochodzi zazwyczaj do zmiany kursów walutowych, powodujących zmianę siły nabywczej tych środków.