Koszty firmy gdy likwidacja środka trwałego

Przeczytaj także: Zakup środka trwałego na kredyt zabezpieczony przewłaszczeniem

Sąd zauważył, że pojęcie likwidacji nie ma swojej normatywnej definicji. Definicja językowa nie dostarcza przekonywujących argumentów dla przyjęcia, że likwidacja środka trwałego (inwestycji w obcym środku trwałym) miałaby być rozumiana wyłącznie jako jego fizyczne unicestwienie, destrukcja, rzeczywiste zniszczenie w taki sposób, aby definitywnie utracił on swoją użyteczność. Wręcz przeciwnie, zawężenie pojęcia likwidacji wyłącznie do fizycznego unicestwienia środka trwałego pozbawiałoby sensu przepis art. 16 ust. 1 pkt 6 updop w części, w jakiej wprowadza on warunek utraty przydatności gospodarczej na skutek zmiany rodzaju działalności, który stawałby się zbędny w razie fizycznego zniszczenia środka trwałego. Warunek fizycznego unicestwienia środka trwałego w celu jego likwidacji nie wynika też z innych przepisów podatkowych. Co więcej w wielu przypadkach warunek ten skłaniałby podatników do podejmowania zupełnie nieracjonalnych i nieekonomicznych działań bez istnienia ku temu uzasadnionej potrzeby. Jako przykład Sąd wskazał stan faktyczny opisany przez spółkę w sprawie, na tle której zrodziło się budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne.

Likwidację należy zatem rozpatrywać z punktu widzenia podatnika, który jej dokonuje, a więc jako definitywne wyzbycie się środka trwałego, w tym przypadku inwestycji w obcym środku trwałym (wykreślenie z ewidencji), np. w wyniku zniszczenia, ale także pozbycie się w następstwie pozostawienia poniesionych nakładów u wynajmującego - właściciela budynku (środka trwałego).

Zwróć uwagę!
W ocenie Sądu pojęcie "likwidacji" obejmuje także wycofanie (wykreślenie) środka trwałego z ewidencji, np. w związku z jego zużyciem technicznym, technologicznym, czy też utratą przydatności gospodarczej.

Jeżeli strata powstała w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych (inwestycji w obcych środkach trwałych), które utraciły przydatność gospodarczą z przyczyn innych niż zmiana rodzaju działalności, to przypadek taki nie jest objęty wyłączeniem z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 6 updop. Nie jest to jednak równoznaczne z przyjęciem, że na zasadzie rozumowania a contrario, każda poniesiona w takich okolicznościach strata, czyli z przyczyn innych niż zmiana rodzaju działalności, stanowi automatycznie i bezwarunkowo koszt uzyskania przychodów.

Zwróć uwagę!
Straty w środkach trwałych należy w każdym przypadku, podobnie jak inne rodzaje wydatków (kosztów) oceniać przez pryzmat ogólnej zasady kwalifikowania kosztów podatkowych wyrażonej w art. 15 ust. 1 updop.

W świetle art. 15 ust. 1 updop, za koszty uzyskania przychodów należy uznać wszystkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione oraz definitywnie poniesione wydatki, których celem jest osiągnięcie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie ich źródła, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, o ile nie zostały one wymienione w katalogu kosztów (wydatków) zawartym w art. 16 ust. 1 updop.

Podjęte przez podatnika działania polegające, np. na skróceniu okresu obowiązywania umów najmu, w ramach których czynione były inwestycje w obcych środkach trwałych, nie mogą być traktowane jako oddzielne zdarzenia, odseparowane od całokształtu jego działalności gospodarczej.

Działając w warunkach rynkowych, podatnik musi podejmować racjonalne z jego punktu widzenia, oparte na ekonomicznych analizach i kalkulacjach, działania zmierzające do uzyskania możliwie największej efektywności ekonomicznej. Działania te mogą również polegać na dokonywaniu określonych oszczędności, zmniejszeniu kosztów i wydatków, minimalizowaniu strat z określonych segmentów działalności, czy też eliminowaniu nieopłacalnych przedsięwzięć. Gdyby podatnik działań takich nie podejmował, mógłby nie sprostać konkurencji, a prowadzona przez niego działalność mogłaby stać się nierentowna i zacząć przynosić straty. Tym samym zagrożone byłoby źródło przychodów, jakim jest prowadzenie działalności gospodarczej w jej całokształcie. W tym sensie, co do zasady, każde tego rodzaju przedsięwzięcie zmierzające do zapobieżenia powstania takiej sytuacji, powinno być postrzegane jako prowadzące do zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów, a związane z tym koszty, jako koszty uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 updop.

Sąd zauważył, że organy podatkowe i sądy często uważają, iż jedyną formą rekompensaty poniesionych i nie w pełni zamortyzowanych nakładów na obcy środek trwały może być rozliczenie tych nakładów pomiędzy stronami umowy (np. umowy najmu). Jednak w praktyce najemca często ponosi nakłady na przystosowanie wynajmowanego pomieszczenia do własnych indywidualnych potrzeb. Oznacza to ograniczoną ich przydatność dla kolejnych najemców. Jeśli ponadto rozwiązanie umowy następuje z przyczyn leżących po stronie najemcy, to trudno oczekiwać od wynajmującego gotowości do zwrotu najemcy równowartości poniesionych przez niego nakładów. Wprawdzie rozliczenie między stronami nakładów ponoszonych przez najemcę na wynajmowane pomieszczenie jest zgodne z art. 676 Kodeksu cywilnego, ale wyrażona w tym przepisie zasada ma charakter dyspozytywny i strony mają pełną swobodę w kształtowaniu umów w zakresie wzajemnych rozliczeń.

Jeżeli taki zwrot równowartości nakładów na rzecz najemcy miałby jednak miejsce, a podatnik zaliczy do kosztów uzyskania przychodów niezamortyzowaną wartość inwestycji w obcym środku trwałym, wówczas w wyniku zwrotu równowartości tych nakładów uzyska przychód podatkowy.