Wystąpienie ze spółki osobowej: wykaz składników majątku

Przeczytaj także: Likwidacja działalności gospodarczej a korekta kosztów

Jak mówi art. 24 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w razie likwidacji działalności gospodarczej, w tym także w formie spółki niebędącej osobą prawną, lub wystąpienia wspólnika ze spółki niebędącej osobą prawną, sporządza się wykaz składników majątku na dzień likwidacji działalności gospodarczej lub na dzień wystąpienia wspólnika z takiej spółki.

Wykaz taki powinien zawierać przy tym ściśle określone elementy. Ustawodawca mówi, że co najmniej należy tutaj wykazać: liczbę porządkową, określenie (nazwę) składnika majątku, datę nabycia składnika majątku, kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, wartość początkową, metodę amortyzacji, sumę odpisów amortyzacyjnych oraz wysokość wypłaconych środków pieniężnych należnych wspólnikom z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną na dzień wystąpienia lub likwidacji.

Wykaz taki ma za zadanie z jednej strony usprawnić podatnikom prawidłowość rozliczeń podatkowych związanych z podanymi wyżej składnikami majątku (trzeba bowiem pamiętać, że w zależności od tego, w jaki sposób takie składniki majątku będą później wykorzystywane, różne będą skutki podatkowe), z drugiej zaś umożliwić fiskusowi kontrolę prawidłowości takich rozliczeń.

Problem w tym, że ustawodawca nie wskazał, kto ten wykaz ma fizycznie sporządzić. I o ile w przypadku działalności prowadzonej na własne nazwisko nie ma w tej materii wątpliwości (sporządza go bowiem przedsiębiorca), tak przy spółkach sytuacja nie jest już taka prosta.

Sprawa taka była przedmiotem rozważań Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach w wyroku z dnia 21.05.2014 r. sygn. akt I SA/Gl 1466/13 (orzeczenie nie jest jeszcze prawomocne), który rozpatrywał skargę na interpretację.

Otóż spółka osobowa (jawna) prawa handlowego miała wspólników w postaci osób fizycznych. Dwoje z nich pozostawało w związku małżeńskim (gdzie obowiązywał ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej). Małżonkowie ci jednak się rozwiedli. Do dnia rozwodu pozostawali wspólnikami spółki.

Mężowi przysługiwało prawo do udziału w zysku spółki na poziomie 90%, a żonie - 5%. Po rozwodzie, zgodnie z postanowieniami ugody, udział dotychczas przysługujący żonie przyznano - za odpowiednią odpłatnością - mężowi. W konsekwencji prawo męża do udziału w zysku tej spółki zwiększyło się do 95%.

Zadano pytanie, czy powyższe powoduje po stronie spółki obowiązek sporządzenia wskazanego wykazu?
Zdaniem skarżącej taki obowiązek na spółce nie ciążył. Gdyby było inaczej, z całą pewnością ustawodawca wskazał by to w przepisach. Innego zdania był jednak organ wydający interpretację podatkową.

Organ podatkowy uznał mianowicie, że skoro zmienił się skład osobowy spółki (ze spółki wystąpiła żona), zastosowanie miał art. 24 ust. 3a ustawy, zobowiązujący do sporządzenia wykazu składników majątku. Przepis ten wprawdzie nie określa, kto ma obowiązek sporządzić ten wykaz, jednakże skoro spółka jawna jest odrębnym podmiotem praw i obowiązków, a zarazem właścicielem określonych składników majątku, prowadzi księgi podatkowe, wymagane ewidencje i rejestry, to ona posiada też niezbędne dane do sporządzenia tego wykazu. W związku z tym uznano, że obowiązek sporządzenia wskazanego wykazu spoczywa na spółce.

Sprawa trafiła do sądu, ten jednak przyznał rację fikusowi. WSA podkreślił, że spółka jawna będąc spółką osobową w rozumieniu ustawy Kodeks spółek handlowych, jest jednocześnie odrębnym od osób fizycznych (w tym wspólników) podmiotem będącym przedsiębiorcą w znaczeniu wynikającym z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową (art. 22 § 1 K.s.h.)

Spółka taka ma przy tym zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, może nabywać prawa, może pozywać, być pozywaną, ma zdolność sądową, działa po własną firmą.

Sąd podkreślił, że spółka jawna ma wyodrębnienie organizacyjne i majątkowe, zaś jej celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa we własnym imieniu, zarobkowo oraz w sposób zorganizowany i ciągły.

Dlatego też spółkę jawną należy traktować, w zakresie jej działalności, odrębnie od wspólników. Wracając zaś do kwestii spornej, a więc art. 24 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych sąd wyjaśnił, że ustawodawca faktycznie nie wskazał wprost, kto ma obowiązek sporządzenia wykazu składników majątku w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki, niemniej skoro spółka jawna, jako odrębny od wspólników podmiot praw i obowiązków, a zarazem właściciel określonych składników majątku, prowadzi podatkowe oraz inne wymagane ewidencje i rejestry oraz posiada dane niezbędne do sporządzenia wykazu majątku, to wykaz ten powinna sporządzić ta spółka.

W wyroku WSA czytamy, że „(…) wykaz można sporządzić jedynie na podstawie posiadanej dokumentacji (księgowo-finansowej oraz majątkowej) podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą (lub całkowicie ją likwidującą). W przypadku wspólnika występującego z takiej spółki, przy założeniu, że działalność gospodarcza jest nadal prowadzona przez spółkę, sporządzenie rzetelnych danych mogłoby napotkać trudności. Pomijając kwestie ewentualnych konfliktów pomiędzy byłymi już wspólnikami, które mogłyby uniemożliwić podanie właściwych danych do wykazu, to ich wskazanie możliwe jest jedynie na podstawie dokumentacji, którą dysponuje jedynie podmiot działalność tę prowadzący.(…)”

Dlatego też sąd podzielił stanowisko organu wydającego interpretację podatkową. Skobo bowiem spółka posiadająca wyodrębnienie organizacyjne i majątkowe stanowi odrębną od wspólników strukturę pod względem organizacyjnym i majątkowym, to posiada także niezbędne dane do sporządzenia właściwego wykazu składników majątku. Tego samego nie można zaś powiedzieć o ustępującym wspólniku, który jako podmiot nieuprawniony do dysponowania majątkiem spółki, nie jest podmiotem właściwym do podejmowania działań w tym zakresie.