Świadczenie usług w VAT: zagraniczne wirtualne biuro kontrahenta

Przeczytaj także: Brak numeru VAT UE nie zmienia miejsca opodatkowania usług

Prawidłowość stanowiska sądów oraz organów podatkowych nie budzi wątpliwości. Warto jednak zwrócić uwagę na częstą praktykę polskich przedsiębiorców polegającą na braku weryfikowania istnienia na terytorium Polski stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej zagranicznego kontrahenta. Element ten jest jednym z najistotniejszych, aby móc przyjąć brak istnienia obowiązku odprowadzenia podatku VAT w Polsce.

Najważniejsze zasady

Zgodnie z ustawą VAT każdy przedsiębiorca świadczący usługę na rzecz zagranicznego kontrahenta powinien ustalić miejsce jej świadczenia. Jest to o tyle istotne, że ustalenie miejsca świadczenia usługi wyznacza istnienie (bądź brak) obowiązku rozliczenia podatku VAT w krajowym fiskusie. Podkreślenia wymaga, że w świetle regulacji omawianej ustawy nie zawsze chodzi o miejsce, gdzie fizycznie świadczona jest usługa.


Bazując na regulacjach rozdziału III ustawy VAT, wyróżnić należy cztery podstawowe reguły:

• miejscem świadczenia usług na rzecz innego podatnika VAT (przedsiębiorcy) jest miejsce siedziby działalności gospodarczej tego podatnika;
• miejscem świadczenia usług na rzecz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika VAT jest to stałe miejsce prowadzenia działalności;
• miejscem świadczenia usług na rzecz podmiotów niebędących podatnikami VAT (nie przedsiębiorców) jest miejsce, w którym usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej);
• w przypadku określonych kategorii usług miejscem ich świadczenia jest np. miejsce ich wykonania lub położenia obiektu, dla którego świadczone są te usługi (np. usługi transportu, usługi wstępu na imprezy sportowe, usługi związane z nieruchomością).

Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej

Polskie przepisy nie definiują pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. W tym zakresie należy się odwołać do Rozporządzenia Wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do Dyrektywy 2006/112.

Jeśli zatem elementy te pozwalają przyjąć, że w Polsce istnieje pewna struktura organizacyjna, która pozwala na świadczenie usług w Polsce, to sprzedaż usług na rzecz tej struktury podlega opodatkowaniu VAT w naszym kraju. Nie jest przy tym istotne, że formalna siedziba kontrahenta znajduje się w innym państwie.

Uwypuklić również należy, że omawiane Rozporządzenie precyzuje narzędzia, które służą zweryfikowaniu istnienia zakładu dla celów VAT.

Wracając do stanu faktycznego będącego przedmiotem wyroku NSA, dostrzec należy, że usługi zakupione od polskiej spółki były odsprzedawane przez zagranicznego kontrahenta na terytorium Polski do polskich konsumentów. Świadczenie usług nabytych uprzednio od polskiej spółki następowało zaś przy pomocy polskiego portalu internetowego. Organy ustaliły również, że zagraniczny odbiorca usług dokonywał płatności z rachunku prowadzonego przez polski bank, a jego formalna siedziba była zarejestrowana w tzw. wirtualnym biurze.

Opisane powyżej okoliczności faktyczne, w których doszło do sprzedaży usług na rzecz zagranicznego kontrahenta, niewątpliwie powinny były skłonić polskiego dostawcę do zwiększenia czujności, a to z kolei powinno było przełożyć się na zwiększenie ceny świadczenia o podatek VAT i jego odprowadzenie do polskiego organu podatkowego. Ustalono bowiem, że to właśnie struktura stanowiąca stałe miejsce prowadzenia działalności faktycznie konsumowała, zużywała usługi świadczone przez polski podmiot.

Sprawa, która zawisła przed NSA, powinna zatem skłonić przedsiębiorców do dwóch aktywności – bacznej obserwacji okoliczności towarzyszących transakcji oraz zapoznania się z regulacjami unijnymi, które są bezpośrednio stosowane w polskim porządku prawnym.