Środek trwały: zniesienie współwłasności

Przeczytaj także: Darowizna środka trwałego: podatek dochodowy

Rozpatrzmy następującą sytuację: Na początku 2011 r. dwaj bracia kupili używany samochód osobowy na współwłasność. Każdy z nich miał po 50% udziałów we własności pojazdu. Jeden z braci prowadzi działalność gospodarczą i uznał ten samochód za środek trwały swojej firmy, ustalając jego wartość początkową w wysokości 50% ceny, jaka była należna sprzedawcy. Obecnie (kwiecień 2012 r.) drugi brat postanowił przekazać swój udział we własności pojazdu przedsiębiorcy. Czy działanie takie spowoduje podniesienie jego wartości początkowej?

Aby dany składnik majątku, w postaci m.in. środka transportu (czyli np. samochodu osobowego) mógł zostać zaliczony do środków trwałych oraz podlegać amortyzacji poza tym, że musi być kompletny i zdatny do użytku w chwili przyjęcia go do używania a także być wykorzystywanym w prowadzonej działalności gospodarczej, musi także stanowić co najmniej współwłasność, a najlepiej własność podatnika. Mówi o tym art. 22a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof).

Odpisów amortyzacyjnych od takiego składnika majątku dokonuje się od jego wartości początkowej. Tą w przypadku odpłatnego nabycia jest cena nabycia, a więc kwota należna zbywcy, powiększona o większość kosztów związanych z zakupem oraz przygotowaniem środka trwałego do używania, naliczonych do dnia przekazania tego środka trwałego do używania. Wymienić tutaj można m.in. różnego rodzaju opłaty (m.in. skarbowe), transport, instalację itp. Dodatkowo trzeba pamiętać także o tym, że w razie gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, co do zasady wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku. Mówią o tym art. 22g ust. 1 pkt 1, ust. 3 i ust. 11 (ten ostatni dotyczy ustalania wartości początkowej w przypadku współwłasności składnika majątku) updof.

W powyższy sposób wartość początkową samochodu ustalił współwłaściciel samochodu z przykładu będący przedsiębiorcą. Po pewnym czasie jednak jego brat postanowił mu darować swój udział we własności tego pojazdu.

Przepisy podatkowe wprost nie regulują takiej sytuacji. Zdaniem autora jednak zasadne jest tutaj podniesienie wcześniej ustalonej wartości początkowej, jako że po otrzymaniu darowizny przedsiębiorca stał się jedynym właścicielem pojazdu. Tym samym ograniczenie przewidziane w art. 22g ust. 11 updof przestaje mieć tutaj rację bytu. O jaką kwotę jednak podnieść wartość początkową?

Pozostały udział we własności przedsiębiorca nabył nieodpłatnie w postaci darowizny od brata. Co za tym idzie zasadnym wydaje się tutaj być zastosowanie regulacji wynikającej z art. 22g ust. 1 pkt 3 updof, która to mówi, że za wartość początkową środka trwałego nabytego w drodze spadku, darowizny lub inny nieodpłatny sposób, uważa się wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości.

Załóżmy, że w 2011 r. bracia za samochód zapłacili 60 tys. zł i tyle wynosi cena nabycia tego pojazdu. Pierwszy z nich, prowadzący działalność gospodarczą, ustalił zatem jego wartość początkową (jako swojego środka trwałego) w wysokości 60 tys. zł x 50% = 30 tys. zł.
Następnie w 2012 r. drugi brat postanowił darować pierwszemu swój udział we własności tego samochodu. Wartość samochodu została określona na 50 tys. zł, zaś wartość udziału będącego przedmiotem darowizny na kwotę 25 tys. zł (czyli połowa wartości samochodu). Ustalenia te odpowiadają wartości rynkowej samochodu. Co za tym idzie, przedsiębiorca będący obecnie jedynym właścicielem pojazdu podniósł wcześniej ustaloną wartość środka trwałego o 25 tys. zł i obecnie wynosi ona 55 tys. zł.

Gdyby wartość rynkowa samochodu wynosiła 50 tys. zł, zaś w umowie określono by ją na przykładowo 40 tys. zł, zaś wartość darowanego udziału we własności na 20 tys. zł – jedynie o tę kwotę przedsiębiorca mógłby podnieść wcześniej ustaloną wartość początkową samochodu.

Jeżeli natomiast wartość rynkowa pojazdu wynosiłaby 50 tys. zł zaś w umowie darowizny wskazano by ją w wysokości 70 tys. zł, a co za tym idzie wartość darowanego udziału we własności na poziomie 35 tys. zł, obdarowany będący przedsiębiorcą i tak mógłby podnieść wartość początkową tego środka trwałego jedynie o kwotę 25 tys. zł (czyli w wysokości 50% wartości rynkowej pojazdu).

Warto także pamiętać, że darowizna ta nie spowoduje powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu po stronie obdarowanego. Wprawdzie art. 14 ust. 2 pkt 8 updof nakazuje zaliczyć do przychodów prowadzonej działalności gospodarczej także wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, jednakże art. 21 ust. 1 pkt 125 zwolnił z tego podatku wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, zaś brat jest tutaj zaliczany do I grupy podatkowej.