Usługi najmu: miejsce świadczenia i faktura VAT

Przeczytaj także: Spóżnione rozliczenie VAT od WNT: fiskus nadal chce odsetki za zwłokę

Rozważmy następujący przykład: polski podatnik wynajął na dwa lata melex spółce niemieckiej. Pojazd będzie wykorzystywany na terenie magazynu, który niemiecki kontrahent posiada w Czechach (i gdzie jest zarejestrowany dla potrzeb VAT). Poza tym niemiecka spółka posiada w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności. Jak powinna wyglądać faktura wystawiona przez przedsiębiorcę polskiego?

Zasada ogólna…
Zgodnie z art. 28b VATU, miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem m.in. ust. 2.

Ust. 2 stanowi, iż w przypadku gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia tych usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

…i jeden z wyjątków
Jak wynika z powyższego, co do zasady w przypadku świadczenia usług na rzecz podmiotów będących podatnikami przyjmuje się, że miejscem świadczenia, i tym samym opodatkowania, jest miejsce w którym podatnik ten posiada siedzibę. Jednym z wyjątków od tak określonej zasady ogólnej jest sytuacja, gdy podatnik posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Jeżeli usługa jest świadczona na rzecz tego stałego miejsca prowadzenia działalności, opodatkowanie powinno nastąpić w kraju, w którym położone jest to stałe miejsce.

Definicja z rozporządzenia
Jeszcze niedawno ani w przepisach krajowych, ani wspólnotowych nie można było znaleźć wyjaśnienia, co należy rozumieć przez „stałe miejsce prowadzenia działalności”. Z uwagi jednak na zmianę zasad określania miejsca opodatkowania w VAT, ustawodawca wspólnotowy zdecydował się na wprowadzenie nowego rozporządzenia wykonawczego do Dyrektywy 2006/112/WE, w którym znalazła się także definicja powyższego pojęcia. Zgodnie z rozporządzeniem 282/2011, stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej oznacza dowolne miejsce – inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika – które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Fakt posiadania numeru identyfikacyjnego VAT sam w sobie nie jest wystarczający, by uznać, że podatnik posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

W kontekście powołanych przepisów należy zaznaczyć, iż to na usługodawcy spoczywa obowiązek ustalenia miejsca siedziby czy stałego miejsca prowadzenia działalności usługobiorcy. Dlatego też warto wskazać, w jaki sposób, według rozporządzenia, należy tego ustalenia dokonać.

W przypadku gdy charakter i zastosowanie świadczonej usługi nie pozwalają przedsiębiorcy określić stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, na rzecz którego świadczona jest usługa, określając to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, powinien on wziąć pod uwagę w szczególności, czy umowa, zamówienie i numer identyfikacyjny VAT przyznany przez państwo członkowskie usługobiorcy i przekazany usługodawcy przez usługobiorcę wskazują stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej jako miejsce odbioru usługi i czy stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej jest tożsame z podmiotem płacącym za usługę.

Jeżeli przedsiębiorca w dalszym ciągu nie będzie w stanie jednoznacznie określić, czy usługi są świadczone na rzecz siedziby czy stałego miejsca prowadzenia działalności, będzie miał prawo stwierdzić, że usługi są świadczone na rzecz siedziby usługobiorcy.

Dwie możliwości
W omawianym przykładzie spółka zawarła umowę o świadczenie usługi najmu melexa, który będzie wykorzystywany w magazynie spółki niemieckiej położonym w Czechach. Nie można zatem mówić, iż spółka świadczy usługę najmu na rzecz stałego miejsca prowadzenia działalności przez podmiot niemiecki w Polsce. Z tego względu nie będzie można wystawić krajowej faktury tzn. faktury na rzecz podmiotu działającego w Polsce, ze stawką 23%.

W omawianym przypadku możliwe są dwa rozwiązania w zakresie państwa, w którym będzie konieczne rozpoznanie obowiązku podatkowego:
a) jeżeli spółka niemiecka posiada w Czechach stałe miejsce prowadzenia działalności, VAT powinien być rozliczony właśnie w tym państwie
b) jeżeli nie można uznać, iż kontrahent niemiecki posiada stałe miejsce prowadzenia działalności w Czechach, obowiązek podatkowy powinien zostać rozpoznany w Niemczech.

W obu powyższych przypadkach spółka będzie zobowiązana do wystawienia faktury ze stawką NP. W zależności od tego czy kontrahent posiada stałe miejsce prowadzenia działalności w Czechach, faktura powinna zawierać bądź VAT-UE podmiotu czeskiego (w przypadku odpowiedzi twierdzącej), bądź VAT-UE podmiotu niemieckiego (jeśli rozliczenie VAT powinno nastąpić w Niemczech).