Ordynacja podatkowa: dowody w postępowaniu

Przeczytaj także: Zasady i tryb składania zażalenia od postanowienia w sprawie podatkowej

Katalog dowodów
Organ podatkowy jest obowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Zobowiązuje go do tego art. 187 § 1 Ordynacji podatkowej. Musi przy tym zebrać wszystkie dowody niezbędne do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy, niezależnie od tego, czy potwierdzają one stanowisko podatnika, czy też je podważają.

Wachlarz dowodów, jakie mogą być przeprowadzone w toku postępowania podatkowego, jest bardzo szeroki (patrz ramka). Wprawdzie katalog dowodów jest otwarty, nie oznacza to jednak, że wszystko może być dowodem. Jak bowiem wynika z art. 180 Ordynacji podatkowej, jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, pod warunkiem jednak, że nie jest sprzeczne z prawem. Co to oznacza w praktyce? Weźmy pod uwagę księgi podatkowe. Są one dowodem tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Jeżeli jednak są prowadzone nierzetelnie - dokonywane w nich zapisy nie odzwierciedlają stanu rzeczywistego, lub wadliwie - sposób ich prowadzenia jest niezgodny z określonymi wymogami formalnymi, wówczas nie zostaną uznane za dowód.

Fakty powszechnie znane organowi podatkowemu z urzędu nie wymagają dowodu.

W tym miejscu warto przywołać wyrok NSA z dnia 8 listopada 2011 r., sygn. akt II FSK 1048/10. Sąd zwrócił w nim uwagę na jeszcze inne aspekty, które nie pozwalają na uwzględnienie dowodu w sprawie ze względu na jego sprzeczność z prawem. Według NSA, co do zasady, sprzeczność dowodu z prawem może mieć charakter materialny lub procesowy. Sprzeczność o charakterze materialnym może dotyczyć dowodu naruszającego tajemnicę skarbową lub bankową, a sprzeczność o charakterze procesowym ma miejsce wtedy, gdy:

• przepisy postępowania wprost lub w sposób dorozumiany wykluczają możliwość przeprowadzenia określonych dowodów, np. przesłuchanie duchownego co do faktów, o których dowiedział się w trakcie spowiedzi,
• przeprowadzenie dowodu nastąpiło niezgodnie z przepisami postępowania określonymi dla tych dowodów, np. brak uprzedzenia świadka o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

Dowody podatnika
Podatnik będący stroną postępowania podatkowego ma prawo brać w nim czynny udział. W ramach realizacji tego uprawnienia może żądać przeprowadzenia dowodów, np. przesłuchania świadków czy włączenia do akt określonych dokumentów. W tym celu należy złożyć stosowny wniosek. Trzeba w nim wskazać, jaki dowód ma zostać przeprowadzony i dlaczego.

Wniosek dowodowy można zgłosić na każdym etapie postępowania. Nie ma przeszkód, aby to zrobić także przed wydaniem decyzji po zapoznaniu się z całym materiałem dowodowym zebranym w sprawie.

Nie ma ograniczeń co do liczby składanych wniosków dowodowych. Podatnik może złożyć ich tyle, ile uzna za stosowne. Zgłoszenie takiego wniosku nie oznacza jednak, że musi on zostać uwzględniony. Jak bowiem wynika z art. 188 Ordynacji podatkowej, żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności mające znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te stwierdzone są wystarczająco innym dowodem. Oznacza to, że jeżeli dowód nie może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy albo też dana okoliczność została już udowodniona w sposób niebudzący wątpliwości, organ podatkowy odmówi jego przeprowadzenia.

Skutki odmowy
Na postanowienie o odmowie przeprowadzenia dowodu nie przysługuje zażalenie. Można je bowiem wnieść jedynie w tych przypadkach, w których przepisy Ordynacji podatkowej na to pozwalają. Odrzucenie wniosku dowodowego do takich przypadków nie należy. Z ewentualnymi uwagami trzeba poczekać do wydania decyzji. W sytuacji gdy podatnik uzna, że urząd skarbowy powinien uwzględnić zgłoszony przez niego wniosek dowodowy, może to podnieść w odwołaniu od decyzji.

Należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię. Mianowicie odrzucenie wniosków dowodowych zamyka podatnikowi drogę do wznowienia postępowania podatkowego na podstawie nieprzeprowadzonych dowodów. Jak bowiem wynika z art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej, do sprawy zakończonej decyzją ostateczną można wrócić, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe dowody. Chodzi jednak o dowody istniejące w dniu wydania decyzji, ale nieznane organowi, który ją wydał. Takich kryteriów nie spełniają dowody przedstawione przez podatnika w nieuwzględnionym wniosku dowodowym. Nie można bowiem uznać ich za dowody nieznane organowi w dniu wydania decyzji. Były one znane, ale zostały odrzucone, a to nie stanowi podstawy wznowienia postępowania podatkowego.

---

Dowody w postępowaniu podatkowym:

• księgi podatkowe - księgi rachunkowe, podatkowa księga przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do prowadzenia których zobowiązani są podatnicy i płatnicy,
• deklaracje złożone przez podatnika,
• zeznania świadków,
• opinie biegłych,
• materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin,
• informacje podatkowe,
• dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej,
• materiały zgromadzone w toku postępowania karnego,
• materiały zebrane w trakcie postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.

---

Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.)


Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości, ubezpieczeń i prawa pracy.