Udzielenie kredytu konsumenckiego - kiedy podatek od prowizji

Przeczytaj także: Opłaty pożyczkowe w podatku dochodowym

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej, która zajmuje się udzielaniem pożyczek poza systemem bankowym. Z tytułu udzielanych pożyczek spółce przysługują odsetki, opłata przygotowawcza oraz opłata prowizyjna (poza zwrotem samego kapitału).

W umowach pożyczki pożyczkodawca planuje przy tym wprowadzenie zmiany, zgodnie z którymi roszczenie do opłaty przygotowawczej oraz opłaty prowizyjnej powstanie po upływie 14 dni od daty zawarcia umowy pożyczki. Opłaty te będą zatem należne pożyczkodawcy dopiero po upływie wskazanego terminu. Wcześniej pożyczkodawca nie będzie mógł zgłaszać do pożyczkobiorcy żądania ich zapłaty.

Powyższa zmiana podyktowana jest możliwością odstąpienia od umowy pożyczki przez pożyczkobiorcę we wskazanym terminie, co wynika z ustawy o kredycie konsumenckim. Nadto ustawa ta wskazuje, że konsument w takim przypadku nie ponosi kosztów związanych z odstąpieniem od umowy, za wyjątkiem odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu (pożyczki) do dnia spłaty. Kredytodawcy (pożyczkodawcy) natomiast nie przysługują żadne inne opłaty, z wyjątkiem bezzwrotnych kosztów poniesionych przez niego na rzecz organów administracji publicznej oraz opłat notarialnych. Dlatego właśnie definitywne przysporzenie majątkowe związane z opłatą przygotowawczą i prowizyjną następuję dopiero po 14 dniach od daty zawarcia umowy pożyczki.

Wnioskodawca w związku z tym zadał pytanie, w którym momencie opłaty te będą stanowić jego przychód podatkowy? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy i odstąpił od jego uzasadnienia prawnego. Stanowisko to było następujące:

„(...) Zdaniem Wnioskodawcy, w opisanym przypadku kwota opłaty prowizyjnej będzie stanowić przychód w momencie, gdy ta stanie się należna, zgodnie z zapisami umownymi (choćby kasowo nie została jeszcze otrzymana/rozliczona). Zapisy te z kolei dostosowane zostają do regulacji ustawy o kredycie konsumenckim, według których definitywne przysporzenie majątkowe z tytułu opłaty prowizyjnej nie może powstać wcześniej niż po upływie 14 dni od zawarcia umowy pożyczki (w związku z uprawnieniem konsumenta do odstąpienia od umowy bez ponoszenia dodatkowych kosztów).

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Jakub Krechowicz - Fotolia.com

Kredyt

Opłata prowizyjna za udzielenie pożyczki stanowi przychód pożyczkodawcy z chwilą, gdy stanie się należna nawet mimo braku jej faktycznego otrzymania. Nie musi to jednak być moment zawarcia umowy pożyczki, jeżeli zgodnie z jej postanowieniami wymagalność jej zapłaty zostanie ustalana na inny termin.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy CIT, przychodami są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe. Jak wynika z kolei z art. 12 ust. 3 ustawy CIT, za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Dla wyjaśnienia znaczenia pojęcia „przychód należny” należy odwołać się do wykładni językowej. Zgodnie z definicją zawartą w Słowniku języka polskiego (M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego), „należny” oznacza „przysługujący, należący się komuś”. Zatem wykładnia literalna omawianego przepisu wskazuje na to, że przychodem są przychody należące się sprzedającemu (przysługujące sprzedającemu), choćby nie zostały faktycznie otrzymane.

Powołany przepis nakazuje zatem ujmować dla celów podatkowych przychody, które jeszcze nie zostały kasowo otrzymane przez podatnika, ale są mu należne, tj. stanowią przedmiot wymagalnych świadczeń. Świadczenie należne podatnikowi musi być przy tym skonkretyzowane i wynikać z treści zobowiązania, którego jest on stroną. O jego wymagalności można natomiast mówić od momentu, gdy podatnik jako wierzyciel ma prawo skutecznego dochodzenia spełnienia tego świadczenia, a dłużnik obowiązek jego realizacji.

Definicji „wymagalności” nie zawierają ani ustawy podatkowe ani Kodeks cywilny. W doktrynie przyjmuje się jednak zgodnie, że pod pojęciem tym należy rozumieć stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności. Jest to stan potencjalny o charakterze obiektywnym, którego początek następuje w chwili, gdy wierzytelność zostaje uaktywniona.

Roszczenie może stać się wymagalne w dniu oznaczonym w umowie lub przepisach ustawy. Może to być także termin wynikający z natury zobowiązania. Wymagalność roszczenia nastąpić może ponadto niezwłocznie po jego powstaniu (np. roszczenie o odszkodowanie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania kontraktowego) lub w momencie, w którym spełnił się warunek zawieszający (K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. T. 7, Wyd. 8, Warszawa 2015).