Kara umowna w przychodach podatkowych firmy

Przeczytaj także: Co jest przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej?

Kary takie w umowie mogą być nakładane na obie strony umowy, za nieprawidłowe wywiązanie się ze swoich obowiązków. Wzmacniają one pozycję wierzyciela i pełnią funkcję dyscyplinującą wobec dłużnika.

W podatku dochodowym ustawodawca co do zasady do kosztów podatkowych pozwala zaliczać wszelkie wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, które mają się przysłużyć uzyskaniu przychodu bądź jego zabezpieczeniu (tudzież zabezpieczeniu samego źródła przychodu). Kary umowne wprawdzie z reguły spełniają tę definicję, niemniej znaczna ich część została wyłączona z kosztów podatkowych poprzez ich umieszczenie w katalogu wydatków, których bezwzględnie do kosztów takich zaliczyć nie można. Niestety odpowiednia kwalifikacja danej kary do kosztów podatkowych nie jest zadaniem prostym.

Sytuacja wygląda zgoła inaczej w przypadku przychodów podatkowych. Jeżeli tylko otrzymana kara wynika z umowy zawartej w ramach prowadzonej firmy, stanowi przychód z tego źródła przychodów. Powstaje tutaj jednak pytanie, kiedy taką karę do przychodów zaliczyć.

Generalna zasada ustaw o podatku dochodowym wskazuje, że przychodami z działalności gospodarczej są przychody należne choćby jeszcze faktycznie nie zostały uzyskane. Mówiąc innymi słowy przychody takie rozpoznaje się memoriałowo a nie kasowo. W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że wystarczy tutaj powstanie prawa podatnika do żądania zapłaty, aby wystąpił przychód, nawet jeżeli realizacja tego prawa jest, czy to odwleczona w czasie na podstawie zgodnego postanowienia stron (czyli odroczony termin płatności), czy też z uwagi na to, że dłużnik w terminie nie wywiązał się z ciążącego na nim obowiązku.

Od zasady tej występują jednak pewne wyjątki, w tym odnoszące się do kasowego rozpoznawania przychodów, czyli dopiero w dacie fizycznego otrzymania zapłaty (np. w postaci pieniężnej). Wyjątek ten stosuje się m.in. do kar umownych. W przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych powyższe wynika bezpośrednio z art. 14 ust. 2 pkt 4 ustawy: przychodem z działalności gospodarczej są również otrzymane kary umowne.

W przypadku podatku dochodowego od osób prawnych zagadnienie to nie jest już tak oczywiste, jako że ustawodawca nie wskazał tak wyraźnie jak w PIT sposobu rozliczania tego typu przychodów. Niemniej uwzględnianie kar umownych w przychodach kasowo (a więc w dacie ich fizycznego otrzymania, a nie tylko naliczenia) potwierdzają organy podatkowe.

Przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 09.08.2016 r. nr IPPB5/4510-605/16-2/PW wyjaśnił, „(...) że wystawienie przez Wnioskodawcę noty obciążeniowej z tytułu kary umownej za nienależycie wykonaną usługę nie mieści się w hipotezie art. 12 ust. 3a updop. Wystawienie przedmiotowej noty nie jest następstwem wykonania lub częściowego wykonania usługi, nie wiąże się również z wydaniem rzeczy, zbyciem prawa majątkowego, nie powoduje również konieczności wystawienia faktury.

Należy jednakże zwrócić uwagę, że ww. kara umowna ma związek z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą. Zastosowanie znajdzie zatem art. 12 ust. 3e updop - datą powstania przychodu będzie więc dzień otrzymania zapłaty, czyli, w przedmiotowej sprawie, data wpływu środków na rachunek bankowy Wnioskodawcy.(...)

Kara umowna/odszkodowanie, którą Wnioskodawca obciąży Przewoźnika za nienależycie wykonaną usługę, stanowi przychód w momencie otrzymania zapłaty, na podstawie art. 12 ust. 3e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jako przychód związany z działalnością gospodarczą w myśl art. 12 ust. 3 ustawy o pdop.(...)”