Sprawozdanie finansowe jako źródło informacji o firmie

Przeczytaj także: OPP: Obowiązki sprawozdawcze fundacji

O ile jednak spółki i organizacje podlegające badaniom atestacyjnym mogą, po zbadaniu przez biegłego, oficjalnie stwierdzić, iż ich sprawozdania są poprawne i nie zawierają istotnych uchybień, to w przypadku spółek mniejszych, na których ciąży obowiązek sporządzania sprawozdania, ale bez konieczności jego zatwierdzenia, dokument ten w znacznym stopniu może różnić się z rzeczywistością. Pocieszającym jest fakt, iż tak małe spółki nie mogą być notowane na giełdzie (oba parkiety GPW wymagają zatwierdzania sprawozdań przez biegłego rewidenta), wobec czego są niedostępne dla większości inwestorów.

Pomijając jednak zagadnienie wiarygodności danych finansowych w sprawozdaniu, należy także zwrócić uwagę na prezentację poszczególnych pozycji. Jej założeniem jest przedstawienie przedsiębiorstwa (i działalności zarządu) w możliwie najlepszym świetle. Wobec tego w sprawozdaniu w miarę możliwości będą pomijane niewygodne informacje. Co więcej, ze względu na możliwość wyboru polityki rachunkowości (ustawa o rachunkowości, MSR, MSSF) istnieje możliwość manipulacji wynikami osiągniętymi przez firmy, a różne sposoby wyceny i prezentacji danych utrudniają porównywanie przedsiębiorstw prowadzących księgi według różnych zasad.

W końcu należy zwrócić uwagę na możliwości prognostyczne stwarzane przez sprawozdanie finansowe. Prezentacja wyników w rachunku zysków i strat oraz wycena aktywów i pasywów w bilansie nie pozwala na rzeczywistą ocenę wartości jaką będzie mogła wytworzyć firma w przyszłości. Pierwszym zagrożeniem jest samo wnioskowanie co do potencjalnej ścieżki rozwoju na podstawie danych z przeszłości. Trudno bowiem na podstawie wyników z ostatnich dwóch lub trzech okresów sprawozdawczych przewidzieć stan gospodarki w najbliższych kilku latach oraz losy firmy na jej tle. Jeszcze silniej można unaocznić nieścisłości między celami, dla jakich publikowane jest sprawozdanie finansowe a jego zawartością, jeśli weźmie się pod uwagę brak informacji o strategii rozwoju firmy, czyli przyszłych przychodach i kosztach, a wyceny składników przedsiębiorstwa dokonane będą nie według wartości godziwej, ale na podstawie założenia o kontynuacji działania firmy. W tym ostatnim przypadku może się bowiem zdarzyć, że dana część majątku firmy będzie wyceniana znacznie powyżej jej wartości rynkowej, a co za tym idzie – zawyży wartość przedsiębiorstwa.

Ze względu na zawartość jedynie wartości liczbowych w zestawieniach jakimi są bilans, rachunek zysków i strat oraz rachunek przepływów pieniężnych, niezwykle istotne okazują się dane zawarte w informacji dodatkowej oraz w sprawozdaniu z działalności zarządu. Na skutek ścisłego uregulowania w ustawie o rachunkowości zakresu wiadomości, które powinny zostać ujęte w sprawozdaniu finansowym, lektura tych części pozwala bowiem na dokładniejszą ocenę szans i zagrożeń towarzyszących danej instytucji.

Zbadane przez biegłego rewidenta sprawozdanie finansowe jest najlepszym dostępnym źródłem informacji o firmie. Zaufanie do wskazywanych w nim danych wiąże się z pewnym ryzykiem, jednak ze względu na brak możliwości korzystania z lepszych źródeł, jakim byłyby choćby same księgi rachunkowe przedsiębiorstwa oraz osobista ich kontrola, potwierdzone przez specjalistę publikacje należy obdarzyć znacznym zakresem wiarygodności. Trudniej ocenić spółkę na podstawie sprawozdania, które nie zostało zbadane przez zewnętrznego audytora. Taka dokumentacja jest bowiem szczególnie podatna na kreatywną księgowość oraz błędy i celowe zaciemnienia dotyczące poszczególnych pozycji.