Dział spadku (ze spłatą) bez podatku od spadków i darowizn

Przeczytaj także: Nieodpłatny dział spadku bez podatku PCC

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Dwie siostry uzyskały akty poświadczenia dziedziczenia po zmarłych rodzicach, tj. ojcu w 1993 r. i matce w 2015 r. Spadek po ojcu został opodatkowany podatkiem od spadków i darowizn (zostały wydane stosowne decyzje po złożeniu deklaracji SD-3), zaś spadek po matce korzysta ze zwolnienia z tego podatku (w ustawowym terminie zostaną złożone deklaracje SD-Z2 każdej z sióstr).

W skład spadku wchodzi grunt składający się z 2 działek geodezyjnych zabudowany budynkiem mieszkalnych. Siostry zamierzają dokonać działu spadku. Jedną z rozważanych form jest dział spadku ze spłatą. Otóż jedna z sióstr przejmie cały spadek, w zamian za co uiści na rzecz drugiej spłatę, której wartość nie przekroczy udziału siostry w spadku.

Zadano pytanie, czy dział spadku ze spłatą będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, a jeśli tak, to ile podatek ten wyniesie? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2016 r., poz. 205) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. mapoli-photo - Fotolia.com

Dział spadku ze spłatą bez podatku od spadków i darowizn

Dział spadku jest odrębną od dziedziczenia instytucją, po którą mogą, ale nie muszą sięgnąć spadkobiercy po nabyciu spadku. Nie został on wymieniony w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W związku z tym dokonując odpłatnego działu spadku tego podatku płacić nie trzeba.

W myśl ust. 2 tegoż przepisu podatkowi od spadków i darowizn podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Jak z powyższego wynika, ustawa o podatku od spadków i darowizn ściśle określa granice przedmiotu opodatkowania, tj. nabycie według określonych tytułów, wyczerpująco wymieniając tytuły, na podstawie których nabycie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Powyższy katalog ujęty w art. 1 ww. ustawy ma charakter zamknięty. Zatem opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega tylko takie nabycie, które zostało w nim wymienione w sposób wyraźny.

Przepisy ww. ustawy nie definiują pojęć: spadek czy dział spadku, a zatem należy odwołać się do odpowiednich przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r., poz. 380, ze zm.).

W myśl przepisu art. 922 § 1 ww. ustawy, przez spadkobranie należy rozumieć przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Stosownie do art. 925 w zw. z art. 924 Kodeksu cywilnego, spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy. Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 cyt. ustawy).

Zgodnie z zapisem art. 1037 § 1 ustawy, dział spadku może nastąpić na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Zatem do momentu zniesienia współwłasności lub dokonania działu spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku. Na podstawie art. 1038 § 1 Kodeksu cywilnego sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku. § 2 wskazuje, iż umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku.

Dział spadku jest zatem instytucją odrębną od dziedziczenia (nabycia spadku), który mogą ale nie muszą dokonać spadkobiercy po nabyciu spadku. Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu tym podatkiem podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy lub praw znajdujących się lub wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z tytułów wymienionych enumeratywnie w tym przepisie.

Katalog czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn określony w art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn jest katalogiem zamkniętym. Wobec tego jedynie wymienione w nim tytuły nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych stanowią przypadki podlegające opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Tym samym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych z innych tytułów, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. (...)

Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, iż dział spadku, jako czynność nie wymieniona w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. A zatem zamierzony dział spadku ze spłatą nie spowoduje powstania po stronie żadnej z Zainteresowanych obowiązku podatkowego wynikającego z ustawy o podatku od spadków i darowizn. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów