Dział spadku i zniesienie współwłasności bez podatku od spadku

Przeczytaj także: Nieodpłatny dział spadku bez podatku PCC

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W marcu 2015 r. zmarł ojciec wnioskodawczyni, po którym dziedziczyli: jego żona, córka (wnioskodawczyni) i syn.

Wskutek powyższego w lipcu 2015 r. zainteresowana dokonała zgłoszenia m.in. dwóch nieruchomości nabytych tytułem dziedziczenia na formularzu SD-Z2, tj.:

• lokalu mieszkalnego A - w udziale 1/6,
• lokalu niemieszkalnego B - w udziale 1/6.

Następnie w październiku 2015 r. Sąd Rejonowy dokonał zgodnego częściowego działu spadku w ten sposób, że przyznał na wyłączną własność zainteresowanej, bez spłat i dopłat lokale A i B. Orzeczenie uprawomocniło się w listopadzie 2015 r.

Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy przyznanie jej przez sąd wskazanych lokali niesie dla niej konsekwencje podatkowe w podatku od spadków i darowizn? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2015 r., poz. 86, ze zm. – w brzmieniu obowiązującym w 2015 r.) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. volis61 - Fotolia.com

Dział spadku i zniesienie współwłasności bez podatku od spadku

Dział spadku w ogóle nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Opodatkowaniu takiemu podlega natomiast zniesienie współwłasności dokonane poprzez przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli bez spłat i dopłat. Dla najbliższej rodziny jednak ustawodawca przewidział w tym zakresie odrębne zwolnienie.

Przydatne narzędzia:
Kalkulator podatku od spadków i darowizn

Ponadto, stosownie do art. 1 ust. 2 ww. ustawy podatkowi od spadków i darowizn podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że katalog czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn określony w art. 1 ust. 1 i 2 cyt. ustawy jest katalogiem zamkniętym. Wobec tego wymienione w nim tytuły nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych stanowią jedyne przypadki podlegające opodatkowaniu tym podatkiem.
Ponieważ przepisy ww. ustawy nie definiują pojęć: spadek czy dział spadku oraz współwłasność, należy odwołać się do odpowiednich przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r., poz. 121, ze zm.).

W myśl przepisu art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego przez spadkobranie należy rozumieć przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Stosownie do art. 925 w zw. z art. 924 ww. Kodeksu spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy.

Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu (art. 1035 cyt. Kodeksu).

Zgodnie z zapisem art. 1037 § 1 powołanego Kodeksu dział spadku może nastąpić na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Zatem do momentu zniesienia współwłasności lub dokonania działu spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku. Na podstawie art. 1038 § 1 ww. Kodeksu sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku.

Umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku (art. 1038 § 2 Kodeksu cywilnego).

Dział spadku jest zatem instytucją odrębną od dziedziczenia (nabycia spadku), który mogą ale nie muszą dokonać spadkobiercy po nabyciu spadku.

Natomiast zgodnie z art. 195 ustawy Kodeks cywilny przez współwłasność należy rozumieć stan, gdy własność tej same rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom. Co oznacza, że każdemu ze współwłaścicieli przysługują wszystkie atrybuty prawa własności (tzn. wszystkie uprawnienia składające się na własność). Z kolei niepodzielność oznacza, że każdemu ze współwłaścicieli przysługuje prawo do całej rzeczy, a nie do jej części odpowiadającej udziałowi.