Podział majątku wspólnego po rozwodzie w podatku dochodowym

Przeczytaj także: Otrzymanie spłaty spadku nie jest przychodem w podatku dochodowym

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W dniu 27 lutego 2017 r. uprawomocnił się wyrok sądu w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej na dzień 25 października 2014 r. Następnie 20 lipca 2017 r. uprawomocnił się wyrok sądu rozwiązujący przez rozwód małżeństwo wnioskodawczyni.

Pomiędzy zainteresowaną a byłym mężem toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego nabytego w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Byli małżonkowie planują przy tym zawarcie umowy ugody o podział majątku wspólnego (w celu przyspieszenia tego procesu). W skład majątku wchodzą: nieruchomości, akcje i udziały w spółkach, certyfikaty inwestycyjne, środki pieniężne, ruchomości.

Na mocy zawartej umowy część aktywów zostanie bezwarunkowo przyznana wnioskodawczyni a reszta byłemu mężowi, pod warunkiem uiszczenia na rzecz wnioskodawczyni dopłaty płatnej prawdopodobnie w kilku ratach (albo jednorazowo).

W efekcie podziału majątku były mąż przejmie wszystkie wspólne zobowiązania wobec banków i ewentualnych innych wierzycieli osobistych i rzeczowych. W przypadku braku wyrażenia przez danego wierzyciela zgody na przejęcie długu umowa wywoła skutki opisane w art. 521 § 2 w zw. z art. 392 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. − Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025; dalej: KC). Przejmie on też zobowiązania cywilnoprawne i publicznoprawne, które mogły powstać w odniesieniu do małżonków lub ich majątku wspólnego, którym były mąż zarządzał z tytułu wszelkich czynności i transakcji podejmowanych przez niego w odniesieniu do majątku wspólnego do dnia zawarcia umowy. Podział majątku dokonany na mocy umowy będzie wyczerpywał wszelkie wzajemne roszczenia wnioskodawczyni oraz byłego męża. Sama umowa przyjmie formę aktu notarialnego.

Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy uzyskany przez nią przychód w związku z zawarciem opisanej umowy będzie opodatkowany podatkiem dochodowym? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawczyni i odstąpił od jego uzasadnienia prawnego. Stanowisko to było następujące:

„(…) Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1509, późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c ww. ustawy oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Tym samym, co do zasady wszelkie korzyści majątkowe uzyskane przez osobę fizyczną podlegają opodatkowaniu na gruncie ww. ustawy.

Z kolei, stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przepisów ustawy nie stosuje się w szczególności do przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich. Przez przychód z podziału majątku wspólnego należy natomiast rozumieć wartość otrzymanego przez każdego z małżonków majątku, a także wartość spłat (dopłat) otrzymywanych przez jednego z małżonków z tytułu podziału majątku.

Zagadnienia związane ze stosunkami majątkowymi w małżeństwie zostały uregulowane w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r., poz. 682; dalej: KRO).

W myśl art. 31 § l KRO z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Wspólność wynikająca ze stosunku małżeństwa jest współwłasnością łączną. Cechą charakterystyczną tego typu współwłasności jest to, że niemożliwe jest ustalenie wielkości udziału małżonków we współwłasności. Żaden z małżonków w czasie jej trwania nie może również rozporządzać swymi prawami do majątku wspólnego. Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 KRO).

Ustawowy ustrój majątkowy między małżonkami może ulec zniesieniu lub ograniczeniu m.in. na skutek zawartej między nimi umowy (art. 47 § 1 KRO) oraz na skutek orzeczenia sądu (art. 52 § 1 KRO).

Ustanie wspólności ustawowej kreuje prawo małżonków do majątku wspólnego na zasadzie współwłasności w częściach ułamkowych, które z reguły jest stanem przejściowym i prowadzi do podziału tego majątku.

Zgodnie z art. 1037 KC w związku z art. 46 KRO, podział majątku wspólnego może nastąpić bądź na mocy umowy między małżonkami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek z małżonków.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy należy wskazać, że wszelkie przychody uzyskane przez osobę fizyczną w związku z podziałem majątku wspólnego w drodze umowy podlegają wyłączeniu z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, o czym expressis verbis stanowi art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W konsekwencji, przychód uzyskany przez Wnioskodawczynię z tytułu zawarcia Umowy − w szczególności w postaci składników majątkowych przyznanych Jej bezpośrednio oraz dopłat otrzymanych od pana S. − nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w licznych interpretacjach indywidualnych.
Jako przykład wskazać można interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia:
• 5 kwietnia 2018 r., nr 0113-KDIPT2-2.4011.76.2018.3.MK, zgodnie z którą: „Mając na uwadze przedstawiony opis stanu faktycznego oraz powołane przepisy prawa należy stwierdzić, że otrzymanie przez Wnioskodawczynię w dniu 30 września 2017 r. środków pieniężnych tytułem spłaty wynikającej z podziału majątku wspólnego, w skład którego wchodziło prawo najmu lokalu komunalnego, nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, z uwagi na wyłączenie stosowania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania wspólności majątkowej, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z powyższym, Wnioskodawczyni nie będzie miała obowiązku zapłaty z tego tytułu podatku dochodowego”,
• 21 marca 2018 r., nr 0114-KDIP3-2.4011.402.2017.2.MZ, zgodnie z którą: „Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że na gruncie opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego sam podział majątku wspólnego nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, z uwagi na wyłączenie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”,
• 15 marca 2018 r., nr 0111-KDIB2-2.4011.418.2017.3.HS, zgodnie z którą: „Uwzględniając przedstawiony we wniosku stan faktyczny oraz przywołane uregulowania prawne stwierdzić należy, że otrzymanie przez Wnioskodawczynię składników majątku w wyniku podziału majątku wspólnego w sytuacji, gdy Wnioskodawczyni otrzymała więcej niż jej małżonek i niezależnie od tego czy pomiędzy małżonkami wystąpiły dopłaty lub spłaty z tego tytułu - nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, na mocy zacytowanego przepisu art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zatem bez znaczenia dla skutków podatkowych jest to, czy podział majątku wspólnego małżonków był ekwiwalentny czy nieekwiwalentny.”(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów