Nieściągalne wierzytelności a rozliczenie VAT

Przeczytaj także: Ulga na złe długi gdy dłużnik zapłacił wartość netto faktury bez VAT

Przepisy w tym zakresie znalazły się w art. 89a i 89b ustawy o podatku od towarów i usług. Te, które dotyczą postępowania wierzyciela zostały określone w pierwszym z wyżej wymienionych. Przypomnijmy, że regulacje te weszły w życie z dniem 1 czerwca 2005 r. i mają zastosowanie do wierzytelności, które powstały po tej dacie.

Art. 89a ust. 1 ustawy wskazuje, że podatnik może skorygować podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, stanowiących koszty uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Korekta podatku dotyczy również kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności odpisanej jako nieściągalna.

Jak wynika z powyższego, korekta ta nie dotyczy wszelkich wierzytelności a jedynie tych, które zostały odpisane jako nieściągalne, stanowiących koszty uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje natomiast, że za koszty uzyskania przychodów nie uważa się wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem wierzytelności, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została uprawdopodobniona. Za te uważa się natomiast wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana:

1. postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2. postanowieniem sądu o:
   a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub
   b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność, o której mowa w lit. a), lub
   c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo
3. protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

W przypadku innych nieściągalnych wierzytelności podatku VAT skorygować nie można.

Kolejne warunki konieczne do spełnienia zawierają dalsze przepisy artykułu 89a ustawy o VAT. Podstawowe z nich znalazły się ust. 2 ustawy. Zgodnie z nim przepis ust. 1 stosuje się, gdy:

1. Dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonywane na rzecz czynnego podatnika VAT, który nie może być w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Warto w tym miejscu podkreślić, że powyższe dotyczy daty dostawy towaru lub świadczenia usługi a nie daty skorzystania z omawianej korekty.
2. Wierzytelności zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny
3. Zarówno wierzyciel jak i dłużnik na dzień dokonania korekty, są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni. Co istotne, na dzień dokonania korekty ustawodawca nie stawia wymogu określonego w pkt 1 w zakresie postępowania upadłościowego czy likwidacji. Jest ona natomiast możliwa tylko w sytuacji, gdy obydwie strony nadal są czynnymi podatnikami VAT
4. Wierzytelności te nie zostały uregulowane w jakiejkolwiek formie ani nie zostały zbyte
5. Od daty wystawienia faktury, będącej podstawą do odpisania wierzytelności, nie upłynęło 5 lat licząc od początku roku, w którym została wystawiona faktura
6. Wierzyciel zawiadomił dłużnika o odpisaniu wierzytelności jako nieściągalnych a dłużnik, w ciągu 28 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie uregulował należności w jakiejkolwiek formie. Dopiero po tym okresie korekta jest możliwa o ile należność nie zostanie uregulowana.

Jeżeli wszystkie powyższe warunki (czyli zarówno te, które wynikają z ustawy o VAT jak i te z ustawy o podatku dochodowym) zostaną spełnione, podatnik może dokonać korekty podatku należnego w deklaracji za okres rozliczeniowy następujący po miesiącu, w którym dłużnik otrzymał zawiadomienie o odpisaniu wierzytelności jako nieściągalnych. Wraz z deklaracją należy zawiadomić także właściwy dla podatnika urząd skarbowy o dokonanej korekcie wraz z podaniem kwot korekty podatku należnego. Dodatkowo o fakcie tym należy także powiadomić dłużnika w terminie 7 dni od dnia dokonania korekty podatku. Kopię zawiadomienia należy przesłać do urzędu skarbowego właściwego dla podatnika.

Oczywiście jeżeli po dokonaniu tej korekty należność zostanie uregulowana, podatnik zwiększa u siebie podatek należny w rozliczeniu za okres, w którym tę należność uregulowano i tylko w wysokości, w jakiej została ona uregulowana. Jeżeli uregulowana została w części, podatek należny zwiększa się w odniesieniu do tej części.