eGospodarka.pl
eGospodarka.pl poleca

eGospodarka.plPodatkiPorady podatkowe › Odliczenie składek na ubezpieczenie społeczne w rocznym PIT 2016

Odliczenie składek na ubezpieczenie społeczne w rocznym PIT 2016

2016-11-14 13:48

Odliczenie składek na ubezpieczenie społeczne w rocznym PIT 2016

Odliczenie składek ZUS od dochodu © shake_pl - Fotolia.com

Podatnicy płacą nie tylko podatek polskiemu fiskusowi, ale także składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe oraz zdrowotne do Zakładu ubezpieczeń społecznych. Składki na ubezpieczenie społeczne w wielu przypadkach naliczane są od faktyczne wynagrodzenia, zaś w przypadku przedsiębiorców od zadeklarowanej podstawy ich naliczania, niezależnej od faktycznych dochodów czy przychodów firmy. Zapłacone (czy pobrane przez płatnika) składki wpływają na wartość podatku jako odliczenie od dochodu.

Przeczytaj także: Składki ZUS są odliczane w roku ich pobrania

Składki na ubezpieczenie społeczne są pierwszym odliczeniem od dochodu (bądź przychodu w przypadku ryczałtowców), z którego mogą skorzystać podatnicy, pomniejszając podstawę, od której będzie liczony podatek.
Art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje, że podstawę opodatkowania stanowi co do zasady dochód po odliczeniu kwoty składek określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych:
  1. zapłaconych w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących,
  2. potrąconych w roku podatkowym przez płatnika ze środków podatnika, z tym że w przypadku podatnika osiągającego przychody określone w art. 12 ust. 6, tylko w części obliczonej, w sposób określony w art. 33 ust. 4, od przychodu podlegającego opodatkowaniu
- odliczenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy, oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Tylko składki zapłacone bądź potrącone


Skąd takie rozbicie na składki zapłacone i potrącone? Otóż część podatników obowiązanych jest do samodzielnego ustalania wysokości należnych składek na ubezpieczenie społeczne i wpłacania ich do Zakładu ubezpieczeń społecznych. Innych z tego obowiązku wyręcza tzw. płatnik. Dlatego ci pierwsi odliczają od podatku składki zapłacone a ci drudzy potrącone przez płatnika (np. zakład pracy).

I tak wśród podatników dokonujących samodzielnych wpłat na odpowiednie konta ZUS-u należnych składek mieszczą się przede wszystkim przedsiębiorcy (z pewnymi wyjątkami dla przedsiębiorców pracujących dodatkowo na etacie, gdzie z firmy do ZUS odprowadzane są jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne).

fot. shake_pl - Fotolia.com

Odliczenie składek ZUS od dochodu

W rocznym PIT odliczamy składki zapłacone bądź potrącone z naszego wynagrodzenia w danym roku podatkowym.


Znacznie częściej występuje jednakże sytuacji druga, czyli opłacanie składek za pośrednictwem płatnika (ten potrąca je wynagrodzenia pracownika, zmniejszając kwotę „do wypłaty”, i następnie przelewa do ZUS-u). Z takim sposobem regulowania składek mamy do czynienia przede wszystkim w przypadku umów o pracę czy cywilnoprawnych (umowa zlecenie). Pracodawca - przed wypłaceniem wynagrodzenia za świadczoną pracę - dokonuje w pierwszej kolejności m.in. potrącenia z niego składek na ubezpieczenie społeczne, które przekazuje do ZUS, wskutek czego pracownik z jednej strony dostaje mniejszą wypłatę „na rękę”, z drugiej jednak jest zwolniony z dodatkowych obowiązków w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, które obciążają chociażby przedsiębiorców.

Jak nietrudno się domyślić, podatnicy dokonujący samonaliczenia oraz samodzielnego przekazania do ZUS należnych składek od dochodu odliczyć mogą te składki, które faktycznie zapłacili w danym roku (odliczenia dokonuje się na podstawie dowodów potwierdzających tę zapłatę). Większego znaczenia nie ma natomiast to, którego okresu (roku) one dotyczą.

Z kolei w przypadku, gdy płatnik jest obowiązany do przekazania składek do ZUS, odliczeniu podlegają składki pobrane (potrącone) z wynagrodzenia należnego pracownikowi. Oczywiście może tutaj wystąpić także system mieszany. Część składek bowiem podatnik może przekazywać do ZUS samodzielnie, pozostałe zaś za pośrednictwem płatnika (poprzez potrącenie ich z należnego mu wynagrodzenia).

Dodajmy w tym miejscu, że termin płatności składek za dany miesiąc przypada z reguły na 10-tego czy 15-tego dnia miesiąca następnego. Dlatego też sytuacją normalną jest, iż w rozliczeniu podatkowym za dany rok podatnik dokonujący samoopłacania składek (a więc np. przedsiębiorca) uwzględnia 11 takich składek dotyczących roku rozliczanego i jedną roku poprzedniego.

Ile składek można odliczyć z prowadzonej firmy?


W szablonowym przypadku w PIT za 2016 r. przedsiębiorca odliczy 11 składek zapłaconych właśnie za ten rok i jedną dotyczącą roku 2015 - co wynika z przesunięcia opisanego wyżej (czyli terminu płatności składek za dany miesiąc w miesiącu następnym).

Opłacając składki terminowo zatem odliczeniu w PIT za 2016 r. będą podlegać:
  • składka za grudzień 2015 r.
  • składki za styczeń-listopad 2016 r.

W indywidualnych przypadkach odliczeniu będą przy tym podlegać także składki za okresy wcześniejsze, gdy przedsiębiorca uregulował je z opóźnieniem dopiero w roku 2016, bądź późniejsze, jeżeli zostaną one zapłacone przed czasem (do końca 2016 r.)
Warto pamiętać
W przypadku opóźnień w płatności składek te trzeba regulować wraz z odsetkami za zwłokę liczonymi jak od zaległości podatkowych. Wartości tych odsetek od dochodu jednakże odliczyć nie można - prawo takie występuje tylko w stosunku do należności głównej (czyli składek).

Ile składek do ZUS są obowiązani przekazać przedsiębiorcy? Wartość składek jest niezależna od faktycznie zarobionych pieniędzy i w dużej mierze zależy od prowadzącego firmę, niemniej ustawodawca wprowadził minimalne progi takich wpłat. Zdecydowana większość w związku z tym opłaca te składki w wysokości minimalnej. Wyższe składki płacą jedynie ci, którzy przewidują, że w niedługim czasie otrzymają świadczenie od ZUSu (praktykowane bardzo często w przypadku zasiłku chorobowego i macierzyńskiego).

Zgodnie z przepisami zadeklarowana podstawa naliczenia składek nie może być mniejsza niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w kraju ogłoszonego na dany rok. W roku 2016 wysokość miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia wynosi 4 055 zł, w związku z tym minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wynosi 2 433 zł.

Początkujący przedsiębiorcy mają przy tym prawo do „zniżki”, z której jeżeli jest to możliwe, chętnie korzystają. Otóż przez pierwsze 2 lata prowadzenia własnego biznesu (gdzie rokiem jest 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych prowadzonej działalności) przedsiębiorca może opłacać tzw. małe ZUS-y, których podstawa naliczenia składek wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przypomnijmy, że wynagrodzenie minimalne w roku 2016 wynosi 1 850 zł, stąd podstawa naliczenia małych ZUS-ów wynosi 555 zł.

W związku z powyższym przekazywane do ZUS miesięczne składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorców w 2016 r. wynoszą:
  • w przypadku „zwykłych” ZUS-ów:
    • 772,96 zł z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym
    • 713,35 zł bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego
  • w przypadku „małych” ZUS-ów:
    • 176,33 zł z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym
    • 162,73 zł bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego

Poszczególne składki, składające się na ubezpieczenie społeczne, liczy się od podstawy ich naliczenia w następującej wysokości:
  • ubezpieczenie emerytalne: 19,52%
  • ubezpieczenie rentowe: 8%
  • ubezpieczenie chorobowe: 2,45%
  • ubezpieczenie wypadkowe: 1,80% (chyba że zostało ono określone na innym poziomie)
Warto w tym miejscu wspomnieć, że za miesiące styczeń-marzec 2015 r. składkę na ubezpieczenie wypadkowe naliczało się wg stawki 1,93%.

W związku z powyższym, przedsiębiorca opłacający w każdym miesiącu 2016 r. składki ZUS od minimalnej podstawy ich wymiaru, w rocznym PIT wykaże z tego tytułu odliczenie w wysokości:
  1. w przypadku niekorzystania z ulgi dla nowych firm:
    • z ubezpieczeniem chorobowym:9 257,23zł
    • bez ubezpieczenia chorobowego: 8 543,32 zł
  2. w przypadku korzystania z ulgi dla nowych firm:
    • z ubezpieczeniem chorobowym: 2 106,42 zł
    • bez ubezpieczenia chorobowego: 1 943,96 zł

Wyżej podano jedynie przykłady składek podlegających odliczeniu dla przedsiębiorców, którzy przez cały rok składki te opłacali terminowo w stałej, minimalnej wysokości. Przedsiębiorca natomiast może postanowić m.in. o zmianie podstawy naliczenia tychże składek, utracić w trakcie roku prawo do tzw. małych ZUS-ów, zrezygnować i opłacać składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe bądź też zaprzestać opłacania wszystkich wyżej wymienionych (wskutek chociażby zawieszenia czy likwidacji firmy). Dlatego też zaprezentowane przykłady nie znajdą odzwierciedlenia w każdym zeznaniu podatkowym przedsiębiorcy.
Odliczeniu podlegają jedynie składki, które nie zostały wcześniej zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodu prowadzonej firmy, a taką możliwość przedsiębiorcy także mają. Tych samych kwot nie można uwzględnić w rachunku podatkowym dwukrotnie (raz jako kosztu, a drugi raz jako odliczenia od dochodu).

Odliczyć przedsiębiorca za to może składki płacone za siebie jak i osoby z nim współpracujące (na podstawie dowodów potwierdzających zapłatę, czyli np. poleceń zapłaty bądź wyciągów bankowych).
Przedsiębiorcami wyłączonymi z możliwości dokonania omawianego odliczenia są kartowicze. Pozostali (a więc opłacający ryczałt ewidencjonowany, podatek liniowy bądź rozliczający się skalą podatkową) w rachunku podatkowym składki są uprawnieni uwzględnić.
Podatnik opodatkowany kartą podatkową może przy tym nieodliczone tutaj a zapłacone składki odliczyć z innego tytułu jak chociażby przychody z pracy czy umów cywilnoprawnych bądź najmu czy dzierżawy.

Składki od wynagrodzenia z umowy o pracę czy zlecenie


Osoby zatrudnione na podstawie przepisów kodeksu pracy czy też w oparciu o umowy cywilnoprawne z obowiązku opłacania od należnych im wynagrodzeń składek wyręcza płatnik będący pracodawcą czy też zleceniodawcą.

W takim przypadku w rocznym PIT podatnik uwzględnia nie składki zapłacone, a potrącone z jego wynagrodzenia przez płatnika. Należy bowiem pamiętać, że pobrane z wynagrodzenia pracownika składki płatnik przekazuje na odpowiednie konta ZUS co do zasady do 15-tego dnia miesiąca następującego po tym, w którym zostały one pobrane (a więc można powiedzieć, że z miesięcznym opóźnieniem - w stosunku do przedsiębiorców).

Jak podatnik ma tutaj ustalić wysokość tych składek, skoro te oblicza i potrąca płatnik z jego pensji (przy czym to nie jedyne obciążenia obowiązkowe wynagrodzenia)? Stosowną informację uzyska od płatnika, który składki te pobrał.

Do przekazania tej informacji płatnik jest obowiązany przepisami prawa, które określają z jednej strony zakres informacji, które pracownikowi trzeba przekazać, z drugiej zaś termin, w którym winien on z tego obowiązku się wywiązać. Przypomnijmy, że pracodawcy winni przekazać swoim podwładnym informacje PIT-11 do końca lutego roku następującego po tym, którego informacja taka dotyczy. PIT-11 za rok 2016 winien w związku z tym trafić do podatnika najpóźniej 28 lutego 2017 r.
Informacja PIT-11 zawiera m.in. wartość wynagrodzenia brutto pracownika, zastosowane koszty uzyskania przychodu, uzyskany dochód, potrąconą zaliczkę na podatek oraz podlegające odliczeniu potrącone z wypłaconego wynagrodzenia składki zarówno na ubezpieczenie społeczne jak i ubezpieczenie zdrowotne.

Przy wypełnianiu zeznania podatkowego co do zasady wystarczy przepisać dane z informacji otrzymanej od pracodawcy. Warto jednak pamiętać, że niektóre wartości podlegają korekcie (jak chociażby koszty uzyskania przychodu, gdy podatnik ma prawo do nich w innej wysokości, aniżeli wykazał to zakład pracy).
Pracownicze składki na ubezpieczenie społeczne dzielą się na dwie grupy: płacone ze środków pracownika (a więc potrącane z jego wynagrodzenia) oraz finansowane ze środków płatnika (np. pracodawcy). W rocznym PIT pracownik uwzględnia tylko te pierwsze i ich wartość winna znaleźć się w informacji PIT-11.

Warto pamiętać, że pracodawca jest zobligowany do podawania w PIT-11 informacji zgodnych ze stanem rzeczywistym. Mimo to, to sam podatnik odpowiada za błędy w złożonym zeznaniu podatkowym. Nie ma tutaj znaczenia nawet fakt, że te są podyktowane błędem zakładu pracy poprzez podanie nieprawidłowych kwot w PIT-11.

Składki społeczne od małych zleceń (do 200 zł)


Płatnik niekiedy jest obowiązany do obliczenia podatku w zryczałtowanej wysokości od wypłaconego wynagrodzenia. Tyczy się to umów o dzieło (które nie są jednak obarczone składkami ZUS) czy zleceń zawieranych z osobami niebędącymi jego pracownikami, których wartość nie przekracza 200 zł. W ich przypadku płatnik pobiera podatek w wysokości 18% wynagrodzenia brutto. Umowy takie (zlecenia) mogą jednakże być obciążone także składkami należnymi do ZUS.

Ponieważ podatek jest tutaj ustalany ryczałtowo, to pomimo potrącenia składek z wynagrodzenia, te nie są brane pod uwagę przy liczeniu podatku. Nadto wynagrodzeń takich nie uwzględnia się zarówno w informacji PIT-11 jak i składanym zeznaniu podatkowym już po zakończeniu roku przez podatnika. Wszystko przez ryczałtowy sposób ustalenia podatku.

Podatnik może jednak w rocznym PIT odliczyć potrącone z takiego wynagrodzenia przez płatnika składki na ubezpieczenie społeczne, odliczając je od innych tytułów aniżeli „małe zlecenia”. Ustawodawca zakazuje bowiem odliczać jedynie te składki, których podstawę naliczenia stanowi dochód zwolniony z podatku bądź w stosunku do którego zaniechano poboru podatku. Skoro zaś omawiane wynagrodzenie stanowi przychód opodatkowany, niemniej jedynie w zryczałtowany sposób, naliczone od niego składki mogą być odliczone (z tym że z innego tytułu, aniżeli to, którego tyczy się wynagrodzenie, od którego zostały one naliczone i potrącone).

Odliczenie składek płaconych z różnych tytułów


Tytułów ubezpieczeń, od których naliczane są składki na ubezpieczenie społeczne, jest cała masa. Jako przykład można tutaj wymienić umowę pracę, zlecenie czy pozarolniczą działalność gospodarczą.
W rocznym zeznaniu podatkowym odliczeniu podlegają wszelkie składki na ubezpieczenie społeczne zapłacone przez samego podatnika bądź potrącone z jego wynagrodzenia, pod warunkiem, że podstawa naliczenia tych składek nie była zwolniona z podatku bądź nie zaniechano tutaj poboru podatku.
Podatnik, który składa kilka zeznań rocznych, jest uprawniony do dowolnego sposobu odliczenia tych składek pomiędzy tymi PIT-ami, w optymalny dla siebie sposób.

W praktyce przyjęło się przy tym postępowanie, w którym składki te odliczane są w pierwszej kolejności w ramach danego źródła przychodu (a mówiąc dokładniej w ramach formularza, na którym to źródło przychodu jest rozliczane) a dopiero w przypadku ich niewykorzystania są przenoszone do innych zeznań podatkowych podatnika (składki na ubezpieczenie społeczne odliczane są na formularzach PIT-28, PIT-36, PIT-36L czy PIT-37).

Składki zagraniczne


Art. 26 ust. 1 pkt 2a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mówi, że podstawa opodatkowania ulega obniżeniu o wartość składek zapłaconych w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia społecznego obowiązującymi w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Konfederacji Szwajcarskiej.

Aby odliczenie było możliwe, musi istnieć podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne.

Odliczyć można tylko składki, które nie zostały odliczone od dochodu/przychodu w innym niż Polska państwie UE, EOG lub w Szwajcarii. Podstawy wymiaru tych składek nie może przy tym stanowić dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, a także składki te nie mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub nie zostały odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym lub od dochodu na podstawie ustawy o podatku tonażowym albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie.

Składki zapłacone w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.

Przeczytaj także

Skomentuj artykuł Opcja dostępna dla zalogowanych użytkowników - ZALOGUJ SIĘ / ZAREJESTRUJ SIĘ

Komentarze (0)

DODAJ SWÓJ KOMENTARZ

Eksperci egospodarka.pl

1 1 1

Wpisz nazwę miasta, dla którego chcesz znaleźć urząd skarbowy lub izbę skarbową.

Wzory dokumentów

Bezpłatne wzory dokumentów i formularzy.
Wyszukaj i pobierz za darmo: