Rozliczenie straty podatkowej w rocznym PIT 2017

Przeczytaj także: Odliczenie straty podatkowej z lat ubiegłych w PIT za 2016 r.

Art. 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej „ustawa”) to podstawowy przepis regulujący zasady rozliczania strat podatkowych. Z jednej strony wskazuje on pojęcie straty podatkowej, z drugiej zaś to kto, ile i kiedy może odliczyć.

Dochodem z danego źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym (którym w przypadku podatników podatku dochodowego od osób fizycznych jest rok kalendarzowy). Stratą podatkową jest sytuacja odwrotna, czyli taka w której koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów. Dochód bądź stratę ustala się na podstawie wyłącznie przychodów i kosztów podatkowych uzyskanych/poniesionych w danym roku.

Rozliczenie straty z lat ubiegłych w PIT

O wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty. - mówi art. 9 ust. 3 ustawy.

1. Ważne źródło dochodu i straty
Uzyskanie dowolnego dochodu nie pozwala na automatyczne rozliczenie straty. Zarówno powstanie straty jak i uzyskanie dochodu musi nastąpić z tego samego źródła, aby tę pierwszą móc odliczyć.

Co powyższe oznacza w praktyce? Dla przykładu przedsiębiorca, który jednocześnie pracuje na etacie, bądź uzyskuje przychody z tzw. działalności wykonywanej osobiście, straty z firmy „nie skompensuje” z wynagrodzeniem z etatu czy umowy zlecenie zawartej poza działalnością gospodarczą. Jedynie dochód uzyskany z firmy o taką stratę będzie mógł zostać pomniejszony.

2. Ograniczony termin odliczenia straty
Rozliczenie straty podatkowej jest ograniczone w czasie i to w dwojaki sposób. I tak stratę z danego roku można rozliczyć jedynie w pięciu kolejnych latach - i to następujących bezpośrednio po tym, który przyniósł stratę. Termin ten biegnie nieprzerwanie bez względu na to, czy podatnik zamierza stratę rozliczyć czy też nie i kiedy jej rozliczanie chciałby rozpocząć.

Przykładowo strata poniesiona w roku 2016 może być rozliczona wyłącznie w latach 2017-2021. Po upływie tego okresu prawo do jej odliczenie bezpowrotnie przepadnie.

Nie ma tutaj jednak wymogu, aby w każdym roku stratę taką rozliczać. Przedsiębiorca może zatem przykładowo odliczyć ja od dochodu z roku 2017, 2019 i 2020 (bądź w innej konfiguracji).

Obok maksymalnego terminu rozliczenia straty ustawodawca wskazał także minimalny okres do tego potrzeby. Jednorazowo (a więc w jednym roku podatkowym) podatnik może rozliczyć maksymalnie 50% poniesionej w danym roku straty. Dlatego strata podatkowa jest rozliczana przez okres co najmniej 2 lat (niekoniecznie ze sobą sąsiadujących).

3. Odliczenie w jednym roku
Ustawodawca wskazał jedynie górny pułap rocznego odliczenia, nie wskazując jego wartości minimalnej. Stąd decyzja w tym zakresie leży wyłącznie w gestii podatnika. Może on postanowić przykładowo o odliczeniu w jednym roku jedynie 5% czy 15% wartości straty bądź w ogóle jej nie odliczyć. Oczywiście wartość odliczenia nie może przekroczyć uzyskanego w danym roku podatkowym w ramach jednego źródła przychodów dochodu (czy też przychodu w przypadku ryczałtowców).

Jak to została też wyżej podkreślone, przepisy nie wymagają aby podatnik, który rozpoczął rozliczanie straty w jednym roku, kontynuował to działanie w latach następnych. Co za tym idzie, dopóki rozliczenie takie będzie mieściło się w granicy 5 lat, poczynając od roku następującego po tym, w którym stratę poniesiono, zaś w żadnym roku nie przekroczy ono 50% wartości tej straty, sposób jej rozliczenia pozostaje w gestii samego podatnika. Ponadto w przypadku ponoszenia straty przez kilka ostatnich lat, podatnik decyduje także o tym, które z nich w danym roku rozliczy. Oczywiście zalecane jest rozliczanie strat poczynając od tych z lat najstarszych, gdyż na odliczenie tych jest najmniej czasu. Niemniej nie ma przeszkód, aby przyjąć inne rozwiązanie.

Strata z działalności gospodarczej

To własna firma jest najczęściej kojarzona jako źródła przychodów, które może przynieść stratę i w ramach którego jest ona rozliczana. Głównie przedsiębiorcy bowiem często ze stratą się borykają. Prawo do rozliczenia straty podatkowej jest jednak uzależnione od formy opodatkowania prowadzonej firmy. Tylko trzy z nich dają taką możliwość: skala podatkowa, podatek liniowy oraz ryczałt ewidencjonowany. Te trzy formy opodatkowania pozwalają na odliczenie straty. Ta natomiast może wystąpić jedynie w przypadku skali podatkowej oraz podatku liniowego.

Kilka firm
Prowadzenie działalności gospodarczej w postaci różnych form prawnych, czyli np. na własne nazwisko i jako wspólnik jednej czy dwóch spółek jawnych (bądź innych spółek osobowych), na potrzeby podatku dochodowego jest jednym źródłem przychodu (a nie każda firma odrębnym). Dlatego też stratę podatkową należy tutaj rozpoznawać globalnie (chyba że zostały wybrane różne formy opodatkowania dla prowadzonych firm). Wystąpi ona zatem jedynie wówczas, gdy z wszystkich takich działalności suma przychodów będzie mniejsza od kosztów ich uzyskania. Jeżeli natomiast nadwyżkę kosztów nad przychodami z jednej firmy skompensuje dochód z pozostałych form prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, ze stratą podatkową do czynienia mieć nie będziemy.

Ryczałt nie generuje straty ale pozwala na odliczenie
Jak zostało to już wyżej podkreślone, strata może wystąpić tylko w przypadku opodatkowania skalą podatkową bądź podatkiem liniowym, a nie na ryczałcie. Ryczałt ewidencjonowany jest formą opodatkowania, która jedynie daje prawo do rozliczenia straty podatkowej. Dlaczego? Aby bowiem strata wystąpiła, podatkowe koszty uzyskania przychodów muszą przekroczyć przychody podatkowe. Ryczałt ewidencjonowany charakteryzuje się natomiast tym, że w rachunku podatkowym koszty nie są uwzględniane. Dlatego też taka forma opodatkowania nigdy straty nie wygeneruje.

Jak zatem przy ryczałcie rozliczana jest strata? Odliczenie takie jest możliwe pod warunkiem, gdy w roku bądź latach wcześniejszych podatek z firmy był liczony od dochodu. Przedsiębiorca prowadził zatem księgi pozwalające ustalić wartość dochodu bądź straty, czyli w których ewidencjonowano zarówno przychody jak i koszty.

Opodatkowanie ryczałtem nie przeszkadza natomiast w rozliczeniu tej straty w latach, w których ta ma zostać rozliczona (a nie, w których wystąpiła), niemniej tutaj stosowne regulacje nie znalazły się w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

W przypadku opodatkowania ryczałtem to przychód jest pomniejszany o poniesioną wcześniej stratę podatkową.

Strata podatkowa z działów specjalnych produkcji rolnej

Działalność rolnicza jest wyłączona spod ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za wyjątkiem działów specjalnych produkcji rolnej. Jest to pewien obszar działalności rolniczej, która podatkiem dochodowym jest objęta.

Opisane wyżej regulacje rozliczania straty podatkowej stosuje się także w przypadku straty z działów specjalnych produkcji rolnej, ale tylko wówczas, gdy podatnik prowadzi ksiąg podatkowych, na podstawie których ustala dochód (i podatek). Dochód z działów specjalnych produkcji rolnej może być bowiem ustalany w dwojaki sposób - albo wartości rzeczywistej (na podstawie prowadzonych ksiąg), albo na podstawie norm szacunkowych, zaś przy normach szacunkowych wystąpienie straty nie jest możliwe.

Prywatny najem ze stratą?

Najem nieruchomości czy też innych składników majątku poza działalnością gospodarczą również może niekiedy przynieść stratę (np. gdy właściciel wynajmowanego mieszkania przeprowadził w nim gruntowny remont, w związku z czym przychody z czynszu najmu w danym roku były mniejsze od wydatków poniesionych na ten remont oraz inne koszty związane z utrzymaniem nieruchomości).