Odliczenie straty podatkowej z lat ubiegłych w PIT za 2016 r.

Przeczytaj także: Rozliczenie straty podatkowej z firmy w trakcie roku

Przepisów regulujących stratę w ustawie nie ma zbyt wiele. Jest to co do zasady art. 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej „ustawa”), który z jednej strony wskazuje pojęcie straty podatkowej, z drugiej zaś wysokość oraz terminy pomniejszania o nią uzyskiwanych przychodów/dochodów w następnych latach podatkowych.

I tak dochodem z danego źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym (którym w przypadku podatników podatku dochodowego od osób fizycznych jest rok kalendarzowy). Jeżeli natomiast koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, powstała różnica jest stratą ze źródła przychodów. Zarówno dochód jak i stratę ustalamy na jedynie na podstawie przychodów i kosztów podatkowych uzyskanych/poniesionych w danym roku.

Rozliczenie straty z lat ubiegłych w PIT za 2016 r.

O wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty. - mówi art. 9 ust. 3 ustawy. Co za tym idzie, przepisy zezwalają na podatkowe rozliczenie poniesionej straty podatkowej jednakże z pewnymi ograniczeniami.

1. Ważne źródło dochodu i straty
Uzyskanie dowolnego dochodu nie pozwala na automatyczne rozliczenie straty. To może bowiem nastąpić jedynie w ramach tego samego źródła przychodów (katalog podany wyżej).

W praktyce powyższe oznacza że przykładowo tym przedsiębiorca, który jednocześnie pracuje na etacie, bądź uzyskuje przychody z tzw. działalności wykonywanej osobiście, straty z firmy nie skompensuje z wynagrodzeniem z etatu czy umowy zlecenie zawartej poza działalnością gospodarczą. Jedynie dochód uzyskany z firmy o taką stratę będzie mógł zostać pomniejszony.

2. Okres rozliczenia straty
Rozliczenie straty podatkowej jest ograniczone w czasie i to w dwojaki sposób. I tak stratę z danego roku można rozliczyć jedynie w pięciu kolejnych latach - i to następujących bezpośrednio po tym, który przyniósł stratę. Termin ten biegnie nieprzerwanie bez względu na to, czy podatnik zamierza stratę rozliczyć czy też nie i kiedy jej rozliczanie chciałby rozpocząć.

Dla przykładu stratę poniesioną w roku 2015 można rozliczyć w latach 2016-2020. Po upływie tego okresu prawo do jej odliczenie bezpowrotnie przepadnie.

Obok maksymalnego terminu rozliczenia straty ustawodawca wskazał także minimalny okres do tego potrzeby. W regulacjach prawnych wskazał on bowiem, że jednorazowo (a więc w jednym roku podatkowym) podatnik może rozliczyć maksymalnie 50% poniesionej w danym roku straty. Stąd strata podatkowa jest rozliczana przez okres co najmniej 2 lat.

3. Od 0 do 50% straty
Ustawodawca nie określił natomiast odliczenia minimalnego. Stąd decyzja w tym zakresie leży wyłącznie w gestii podatnika. Może on postanowić przykładowo o odliczeniu w jednym roku jedynie 5% czy 15% wartości straty bądź w ogóle jej nie odliczyć. Oczywiście wartość odliczenia nie może przekroczyć uzyskanego w danym roku podatkowym w ramach jednego źródła przychodów dochodu (czy też przychodu w przypadku ryczałtowców).

Żadna regulacja nie mówi też, że podatnik, który rozpoczął rozliczanie straty w jednym roku, musi je kontynuować w latach następnych. Co za tym idzie, dopóki rozliczenie takie będzie mieściło się w ciągu 5 lat, poczynając od roku następującego po tym, w którym stratę poniesiono, zaś w jednym roku nie przekroczy ono 50% wartości tej straty, sposób jej rozliczenia pozostaje w gestii samego podatnika. Ponadto w przypadku ponoszenia straty przez kilka ostatnich lat, podatnik decyduje także o tym, które z nich w danym roku rozliczy. Oczywiście zalecane jest rozliczanie strat poczynając od tych z lat najstarszych, gdyż na odliczenie tych jest najmniej czasu. Niemniej nie ma przeszkód, aby przyjąć inne rozwiązanie.

Strata z działalności gospodarczej

Własna firma to najczęściej kojarzone źródła przychodów, które może przynieść stratę i w ramach którego jest ona rozliczana. Głównie przedsiębiorcy bowiem często ze stratą się borykają. Prawo do rozliczenia straty podatkowej jest jednak uzależnione od formy opodatkowania prowadzonej firmy. Tylko trzy z nich dają taką możliwość. Jest to skala podatkowa, podatek liniowy oraz ryczałt ewidencjonowany (gdzie sama strata może powstać jedynie przy dwóch pierwszych).

Kilka firm
Prowadzenie działalności gospodarczej w postaci kilku form prawnych, czyli np. na własne nazwisko i jako wspólnik jednej czy dwóch spółek jawnych, na potrzeby podatku dochodowego jest jednym źródłem przychodu (a nie każda firma odrębnym). Dlatego też stratę podatkową należy tutaj rozpoznawać globalnie (chyba że zostały wybrane różne formy opodatkowania). Wystąpi ona zatem jedynie wówczas, gdy z wszystkich takich działalności suma przychodów będzie mniejsza od kosztów ich uzyskania. Jeżeli natomiast nadwyżkę kosztów nad przychodami z jednej firmy skompensuje dochód z pozostałych form prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, ze stratą podatkową do czynienia mieć nie będziemy.

Ryczałt nie generuje straty
Ryczałt ewidencjonowany jest formą opodatkowania, która daje prawo do rozliczenia straty podatkowej. Aby jednak strata wystąpiła, podatkowe koszty uzyskania przychodów muszą przekroczyć przychody podatkowe, zaś przy opodatkowaniu ryczałtem ewidencjonowanym koszty uzyskania przychodu nie mają najmniejszego znaczenia. Dlatego też taka forma opodatkowania nigdy straty nie wygeneruje.

Jak zatem przy ryczałcie rozliczana jest strata? Otóż jej odliczenie jest możliwe tylko wówczas, gdy w roku, w którym strata powstała, podatnik płacił podatek od dochodu, a więc korzystał z opodatkowania skalą podatkową bądź podatkiem liniowym. Jedynie przy tych dwóch formach opodatkowania bowiem strata może w ogóle powstać (jako że tylko tutaj pod uwagę brane są koszty uzyskania przychodu).

Opodatkowanie ryczałtem nie przeszkadza natomiast w rozliczeniu tej straty w latach, w których ta ma zostać rozliczona (a nie, w których wystąpiła), niemniej tutaj stosowne regulacje nie znalazły się w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

W przypadku opodatkowania ryczałtem to przychód jest pomniejszany o poniesioną wcześniej stratę podatkową.

Strata podatkowa z działów specjalnych produkcji rolnej

Działalność rolnicza jest wyłączona spod ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wyjątkiem są tzw. działy specjalne produkcji rolnej, czyli pewna część działalności rolniczej, która podatkiem dochodowym jest objęta.

Opisane wyżej regulacje rozliczania straty podatkowej stosuje się także w przypadku straty z działów specjalnych produkcji rolnej, ale tylko w przypadku prowadzenia ksiąg podatkowych. Dochód z działów specjalnych produkcji rolnej może być bowiem ustalany w dwojaki sposób - albo wartości rzeczywistej (na podstawie prowadzonych ksiąg), albo na podstawie norm szacunkowych (przy normach szacunkowych wystąpienie straty nie jest możliwe).

Prywatny najem także ze stratą

Najem nieruchomości czy też innych składników majątku poza działalnością gospodarczą również może niekiedy przynieść stratę (np. gdy właściciel wynajmowanego mieszkania przeprowadził w nim gruntowny remont - wówczas przychody z czynszu najmu w danym roku mogą być mniejsze od wydatków poniesionych na ten remont).

Podatnicy rozliczający przychody z prywatnego najmu także mogą odliczyć taką stratę podatkową. W zasadzie można powiedzieć, że zasady jej rozliczenia są takie same, jak w przypadku działalności gospodarczej, w tym także przy wybranym opodatkowaniu ryczałtem ewidencjonowanym.

Straty z praw majątkowych i kapitałów pieniężnych

Prawo do rozliczenia straty na opisanych zasadach mają także podatnicy dokonujący odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną, papierów wartościowych, w tym odpłatnego zbycia pożyczonych papierów wartościowych (sprzedaż krótka) i odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających, czy z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część (a więc w uproszczeniu mówiąc z praw majątkowych i kapitałów pieniężnych).

Strata podatkowa a rozliczenie małżonków

Prawa do rozliczenia straty podatkowej podatnik nie może przenieść na inną osobę. Jest ona przyporządkowana do konkretnego źródła przychodów i konkretnego podatnika. W związku z tym, rozliczyć nie może jej nawet małżonek podatnika i to również w sytuacji, gdy rozliczenie jest wspólne oraz małżonek taki osiąga przychody z tego samego źródła przychodów (np. działalności gospodarczej).

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 28 października 1998 r. sygn. akt I SA/Lu 961/97 uznał, że wspólne opodatkowanie nie jest możliwe, jeżeli małżonek nie uzyskał w danym roku podatkowym przychodu, lecz stratę podatkową. Wspólne rozliczenie jest natomiast możliwe, jeżeli w danym roku jeden z małżonków zamierza rozliczyć stratę poniesioną w latach ubiegłych.

Organy podatkowe zdają się jednak wyrażać stanowisko bardziej przychylne podatnikom. Przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 02.10.2009 r. nr ILPB1/415-772/09-2/TW uznał, że fakt wykazania przez małżonka straty z działalności gospodarczej i nieuzyskiwania innych dochodów nie wyklucza możliwości wspólnego opodatkowania.

Nie każda strata podlega odliczeniu

Ustawodawca zabrania rozliczenia straty:

• z odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych, zbywanych z majtku prywatnego, poza działalnością gospodarczą (czyli np. ze sprzedaży mieszkania czy domu,
• ze źródeł przychodów, z których dochody są wolne od podatku dochodowego,
• z części kapitałów pieniężnych (wyjaśnienie wyżej).

Nadto strata podatkowa nie może wystąpić w przypadku:

• opodatkowania ryczałtem ewidencjonowanym (przy czym przy tej formie opodatkowania możliwe jest rozliczenie straty powstałej wcześniej przy opodatkowaniu formą, gdzie podatek był liczony od dochodu, o czym była mowa wyżej)
• opodatkowania kartą podatkową bądź podatkiem tonażowym

Z uwagi na zryczałtowane formy opodatkowania nie jest tutaj bowiem ustalany dochód ze źródła przychodów.