Brak spłaty pożyczki nie musi oznaczać powstania przychodu podatkowego

Przeczytaj także: Czy umorzona pożyczka wraz z odsetkami stanowi przychód dla pożyczkobiorcy?

Ustawa o podatku dochodowym PIT/CIT

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym przychodami są w szczególności wartości umorzonych lub przedawnionych zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem umorzonych pożyczek z Funduszu Pracy. Oznacza to, że co do zasady pożyczki stanowią przychód, jeżeli zostały umorzone lub przedawnione. Należy więc odwołać się do kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 498–508 k.c. umorzenie zobowiązania może mieć miejsce przez potrącenie, odnowienie oraz zwolnienie z długu pod tytułem darmym albo odpłatnie. Jednak przychodem w rozumieniu ustaw o podatku dochodowym jest jedynie umorzenie długu bez wynagrodzenia (za darmo). Jedynie w tym przypadku następuje przysporzenie majątkowe u podmiotu zwolnionego z długu. Z kolei przedawnienie zobowiązania polega na ograniczeniu lub utracie prawa do realizacji roszczenia wynikającego z zobowiązania. Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz roszczenia okresowe przedawniają się po trzech latach, a w pozostałych przypadkach okres ten wynosi 10 lat.

W niektórych przypadkach kredytodawcy lub pożyczkodawcy decydują się na umorzenie zobowiązań z tytułu pożyczki. Umorzenie może nastąpić w całości lub w części. W sytuacji, gdy pożyczkobiorca nie musi spłacać pożyczki na skutek działań pożyczkodawcy, uzyskuje on przychód w postaci nieodpłatnego świadczenia.

Z kolei do przychodów nie zalicza się kwot stanowiących równowartość umorzonych zobowiązań, w tym także z tytułu pożyczek (kredytów), jeżeli umorzenie zobowiązań jest związane z:

• bankowym postępowaniem ugodowym w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków lub
• postępowaniem restrukturyzacyjnym, postępowaniem upadłościowym lub
• realizacją programu restrukturyzacji na podstawie odrębnych ustaw lub
• przymusową restrukturyzacją w rozumieniu ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji.

Z powyższej analizy jasno wynika, że tematyka pożyczki (także niespłaconej) jest bardzo rozbudowana i każdorazowo należy analizować, z czego wynikał brak spłaty. Taka analiza została przeprowadzona przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 17 czerwca 2019 r., nr 0111-KDIB2-3.4010.133.2019.AD.

Stan faktyczny

Wnioskodawca będący spółką z o.o. w likwidacji był w trakcie procesu likwidacyjnego zmierzającego do wykreślenia z rejestru. Podejmowane przez likwidatora działania zmierzały do zakończenia bieżących interesów spółki, ściągnięcia wierzytelności, wypełnienia zobowiązań i upłynnienia majątku spółki. Spółka posiadała zaciągniętą pożyczkę od udziałowca, której nie była w stanie spłacić z posiadanych środków. Jednocześnie wierzyciel nie zamierzał podpisywać umowy o zwolnieniu z długu. Nie było dokonane też jakiekolwiek umorzenie.

Stanowisko Dyrektora KIS

Dyrektor KIS w interpretacji stwierdził, że skoro nie będzie żadnej umowy o zwolnieniu z długu, to nie zostaną spełnione warunki do zakwalifikowania tej sytuacji jako nieodpłatnego zwolnienia z długu. Ponadto opisane zdarzenie nie może być utożsamiane z umorzeniem zobowiązań, które mogłoby powodować po stronie spółki likwidowanej powstanie przychodu do opodatkowania w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, tj. w wysokości wartości umorzonych zobowiązań (do umorzenia bowiem nie dojdzie). Dodatkowo nie wystąpi realne przysporzenie majątkowe po stronie podatnika – w momencie wykreślenia z rejestru przedsiębiorców KRS spółka przestanie istnieć, co skutkuje brakiem możliwości przypisania przysporzenia.

W konsekwencji Dyrektor KIS uznał, że wartość niespłaconego zobowiązania (pożyczki) spółki, istniejącego na dzień zakończenia likwidacji i wykreślenia jej z rejestru przedsiębiorców KRS, nie będzie stanowiła dla niej przychodu podatkowego.

Wnioski

Wyżej opisana sytuacja, mimo iż dotyczy konkretnego przypadku likwidowanego podmiotu, pokazuje, że każdorazowo w przypadku niespłaconych zobowiązań lub pożyczek powinna zostać przeprowadzona analiza, czy z tego tytułu powstanie dodatkowy przychód. Kwestia ta wymaga w szczególności analizy, czy zachodzi jeden z przypadków wymienionych w ustawie oraz, czy nastąpi przysporzenie. Jeżeli w obu przypadkach odpowiedź będzie negatywna, podatnicy nie muszą rozpoznawać przychodu, co wiąże się z brakiem konieczności zapłaty podatku.