Przetargi publiczne: utrata wadium nie jest kosztem podatkowym

Przeczytaj także: Utracone wadium przetargowe a koszty firmy

Instytucja wadium jest uregulowana w art. 70⁴ Kodeksu cywilnego.

Wadium ma zatem za zadanie przede wszystkim zabezpieczyć interes organizatora przetargu przed uchyleniem się podmiotu, który go wygra, od zawarcia umowy, na którą przetarg został ogłoszony. Jak nietrudno zauważyć, jest ono w pewien sposób zbliżone do zadatku. Podmiot który wpłacił wadium i wygrał przetarg, lecz do zawarcia umowy nie doszło z jego winy, traci wpłaconą kwotę. Jeżeli natomiast umowy zawrzeć nie chce organizator przetargu, zwrócić musi wadium w podwójnej wysokości.

Wadium podmiotu, który przetarg wygrał, z reguły jest zaliczane na poczet ceny transakcji (np. ceny nieruchomości, gdy przetarg został zorganizowany w celu jej sprzedaży) czy też traktowane jako kaucja gwarancyjna w celu należytego wykonania już samej umowy. Reszcie uczestników przetargu wpłacone wadium jest zwracane.

Co się natomiast tyczy podatkowych skutków utraty wadium przez podmiot, który przetarg wygrał, niemniej zrezygnował z zawarcia umowy, zarówno organy podatkowe jak i sądy administracyjne podchodzą bardzo rygorystycznie do zaliczania go w ciężar kosztów uzyskania przychodu.

Otóż art. 23 ust. 1 pkt 54 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mówi, że nie uznaje się za podatkowe koszty uzyskania przychodu strat (kosztów) powstałych w wyniku utraty dokonanych przedpłat (zaliczek, zadatków) w związku z niewykonaniem umowy. Zarówno sądy administracyjne jak i organy podatkowe zgodnie twierdzą, że mieści się tutaj także utracone wadium. W związku z tym zaliczenie utraconego wadium do kosztów spotka się z krytyką ze strony fiskusa.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14.11.2012 r., sygn. akt II FSK 591/11, wskazał, że:

„(...) Dokonując wykładni spornego przepisu sąd pierwszej instancji pominął znaczenie art. 23 ust. 1 pkt 54 u.p.d.o.f. który stanowi, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat (kosztów) powstałych w wyniku utraty dokonanych przedpłat (zaliczek, zadatków) w związku z niewykonaniem umowy. Utrata wręczonej przedpłaty (zaliczki, zadatku) powoduje, że powstała w ten sposób strata nie będzie zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Przy czym nie jest istotne z jakich przyczyn i z czyjej winy nastąpiło niewykonanie umowy. Kwota wpłacona sprzedającemu na poczet ceny sprzedaży, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 54 u.p.d.o.f. nie może stanowić kosztu uzyskania przychodów, niezależnie od przyczyn, które to spowodowały. W tym zakresie omawiany przepis nie przewiduje żadnych warunków dodatkowych, od spełnienia których uzależniono jego zastosowanie. Utrata wręczonej przedpłaty (zaliczki, zadatku) powoduje, że strata która powstała nie stanowi kosztu uzyskania przychodów. Ponoszący tego rodzaju wydatki zapłacone zgodnie z umową nie nabywa żadnych usług czy towarów, które przyczyniały się do uzyskania przychodów. (…)

Tożsamość zasad oraz funkcji dotyczących zadatku oraz wadium przemawiają w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego za przyjęciem, że wydatki nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów wymienione w art. 23 ust. 1 pkt 54 u.p.d.o.f., obejmują również wadium na zabezpieczenie zawarcia transakcji ( art. 704 § 1 k.c. ). (...)”

W podobnym tonie wypowiadają się także organy podatkowe.

Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 05.02.2015 r. nr ILPB1/415-1266/14-4/AA wskazał, że:

„(...) Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 54 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat (kosztów) powstałych w wyniku utraty dokonanych przedpłat (zaliczek, zadatków) w związku z niewykonaniem umowy. (…)

Zadatek i wadium służą zatem do zabezpieczenia interesów obu stron umowy. Dzięki niemu każda ze stron zabezpiecza się na wypadek zerwania umowy przez drugą stronę. Strona która nie wykona swojego zobowiązania traci wpłacony zadatek i/lub wadium.

Przenosząc sprawę wadium na grunt przepisów podatkowych należy zauważyć, że wadium jest świadczeniem warunkowym, które w razie przegrania przetargu podlega zwrotowi. Stanowi rodzaj depozytu przekazanego organizatorowi. Jak podano wyżej warunkiem uznania konkretnego wydatku za koszt podatkowy jest m.in. definitywność wydatku, co oznacza, że wartość poniesionego wydatku nie zostanie podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona. Nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów wydatki, które z założenia mogą zostać zwrócone. W takim rozumieniu kosztu podatkowego, wadium, które w razie przegrania przetargu podlega zwrotowi, nie stanowi takiego kosztu. Jest neutralne podatkowo. Zwrot wadium nie stanowi przychodu. W sytuacji zaś, gdy podatnik wpłacający wadium wygra przetarg, przekazaną kwotę wadium może zaliczyć na poczet przyszłej zapłaty. W takiej też sytuacji, gdy mimo wygranego przetargu, podatnik wycofa się z umowy, utracone wadium nie będzie kosztem uzyskania przychodu. (...)”

W rozpatrywanej sprawie firma wygrała przetarg na określone prace budowlane i stanęła do podpisania umowy. Analizując jej postanowienia doszła jednak do wniosku, że część prac jest ze względów technologicznych i produkcyjnych niemożliwa do zrealizowania w określonych w umowie terminach, a kary umowne za ich niedotrzymanie były bardzo wysokie. Dlatego też firma umowy nie podpisała tracąc wadium, co wydawało się najbardziej racjonalnym rozwiązaniem.