Kompensata należności zamiast przelewu bankowego pozbawi kosztów podatkowych?

Przeczytaj także: To już pewne. Sposób zapłaty zdecyduje o kosztach podatkowych

System podatkowy, podatki, rok 2017, koszty podatkowe, koszty uzyskania przychodu, koszty uzyskania przychodów, bariery przedsiębiorczości, bariery działalności gospodarczej, podatek od firmy

W świetle art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą), dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą ma następować za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:

1. stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2. jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 zł (już nie 15.000 euro), przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Ustawa nowelizująca wprowadza na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (zwanej dalej ustawą o PDOP) obostrzenia w zakresie zaliczania płatności z transakcji, o których mowa w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej do kosztów uzyskania przychodów. Do ustawy o PDOP został dodany art. 15d. Na podstawie nowej regulacji, podatnicy nie zaliczą do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego (art. 15d ust. 1 ustawy o PDOP). Natomiast stosownie do art. 15d ust. 2 ustawy o PDOP, w przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 22 ww. ustawy została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego, podatnicy:

1. zmniejszają koszty uzyskania przychodów albo
2. w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – zwiększają przychody

– w miesiącu, w którym została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego.

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy nowelizującej, proponowane zmiany na gruncie podatku dochodowego (ustawy o PDOP) mają na celu ograniczenie zjawiska dokonywania płatności z pominięciem rachunku płatniczego.

Stosowanie nowych przepisów podatkowych uzależnione będzie od spełnienia dyspozycji art. 22 ustawy o SDG (rozliczenie, z pominięciem rachunku płatniczego, transakcji, której jednorazowa wartość przekracza 15 tys. zł.).

Nowe regulacje mają mieć zastosowane zarówno do kwot zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, jak i do tych, które na podstawie przepisów ustaw podatkowych będą dopiero zaliczone do kosztów podatkowych (zarówno kosztów bezpośrednio związanych z przychodami jak i innych niż bezpośrednio związanych z przychodami). Nowe przepisy mają w tym zakresie uwzględniać zasady rozliczania wydatków w kosztach podatkowych (zasady wskazujące na moment poniesienia kosztu).

Kłopotliwa kompensata

Już w toku prac nad wprowadzanymi zmianami (w ramach konsultacji i opinii do wprowadzanych zmian do art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) wskazywano na wątpliwości związane ze stosowaniem proponowanych regulacji w sytuacji rozliczania się podatników przez potrącenie (kompensatę). Podnoszona była w tym zakresie kwestia bezwzględności obowiązku dokonywania i przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego w przypadku gdy do wygaśnięcia zobowiązania możliwe jest zastosowanie innej formy regulowania zobowiązań – np. poprzez potrącenie.

Jeżeli ze zmiany regulacji ustawy o swobodzie działalności będzie płynął bezwzględny obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego (przy transakcjach powyżej wskazanego limitu), a przymus ten jednocześnie wykluczy możliwość uregulowania należności w drodze kompensaty, to wówczas podatnicy – stosownie do art. 15d ust. 1 ustawy o PDOP - nie zaliczą do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej zobowiązanie dotyczące tejże transakcji zostanie uregulowane także w drodze kompensaty.

Przy odmiennej kwalifikacji można bronić wyłączenia zastosowania ww. regulacji. Nie można jednak wykluczyć kwalifikacji, zgodnie z którą mimo tego, że kompensata należności nie narusza regulacji art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, to jednak na gruncie ustawy o PDOP jako transakcja zrealizowana bez pośrednictwa rachunku płatniczego podlegała będzie ograniczeniom (wyłączeniu z kosztów uzyskania).

W chwili obecnej, tj. przed dniem wejścia w życie omawianych zmian, trudno przewidzieć, w którym kierunku będą zmierzały rozstrzygnięcia organów podatkowych i sądów administracyjnych.