Rozliczenie PIT 2020: rozwiedziony rodzic to samotny rodzic?

Przeczytaj także: Przy liniowym PIT nie można rozliczyć się z dzieckiem

Istota preferencji

Art. 6 ust. 4 ustawy o PDOF przewiduje, że osoba samotnie wychowująca dzieci ma możliwość określenia podatku w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osiąganych w roku podatkowym przez tę osobę. Ma to znaczenie dla tych rodziców, którzy rozliczają się na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej, a ich dochód przekracza pierwszy próg skali. Zgodnie bowiem z art. 27 ust. 1 ustawy o PDOF stawka podatku wynosi 17% do kwoty 85 528 i 32% do nadwyżki ponad tę kwotę, z uwzględnieniem ustawowych kwot zmniejszających podatek.

Ustawa określa przy tym zakres podmiotowy preferencji. Dotyczy ona rodzica lub opiekuna prawnego podlegającego nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:

• małoletnie,
• bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
• do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie. Przy czym w tym wypadku przepis określa dodatkowe warunki dotyczące dochodów uzyskiwanych przez dziecko.

Przepisy wskazują dodatkowo, że do sumy dochodów rodziców nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w ustawie o PDOF. Preferencyjny sposób opodatkowania nie ma zastosowania w sytuacji, gdy do osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka mają zastosowanie przepisy o podatku liniowym lub przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Samotne wychowywanie

Na gruncie powyższych przepisów, wśród podatników zrodziła się wątpliwość, czy z preferencji może skorzystać rozwiedziony rodzic, który – zgodnie z wyrokiem rozwodowym - sprawuje opiekę nad dziećmi sporadycznie, np. tylko w weekendy lub kilka godzin w tygodniu, a dzieci mieszkają z drugim rodzicem. Innymi słowy, jaki jest zakres przedmiotowy i czasowy czynności wykonywanych w stosunku do dzieci, by móc zostać uznanym za osobę samotnie wychowującą dziecko?

Powyższa wątpliwość była przedmiotem interpretacji indywidualnych i sporów sądowych z fiskusem. Na początku bieżącego roku zostały wydane dwa wyroki , kwestionujące stanowisko organów podatkowych i orzekające na korzyść podatnika.

W przedmiotowych sprawach organ interpretacyjny wskazywał, że z istoty pojęcia "osoby samotnie wychowującej dziecko" wynika, że jest to osoba, która w określonej sytuacji, w określonym czasie zupełnie sama (bez udziału drugiej osoby) zajmuje się wychowywaniem dziecka, stale troszczy się o jego byt materialny i rozwój emocjonalny. Natomiast, kiedy każdy rodzic jest zaangażowany w proces wychowawczy dziecka oznacza to, że w roku podatkowym dziecko wychowywane jest wspólnie przez oboje rodziców, a nie samotnie przez któregokolwiek z nich.

Sądy doszły jednak do odmiennych wniosków, argumentując, że proces wychowywania dzieci jest realizowany samotnie przez każdego z rodziców w sytuacji, w której rodzice nie wychowują i nie opiekują się dziećmi wspólnie, lecz każdy z nich oddzielnie, w innym miejscu, w wyznaczonym czasie, bez udziału drugiego. W tej sytuacji prawo do skorzystania z preferencyjnego opodatkowania wynikającego z art. 6 ust. 4 ustawy o PDOF może mieć każde z rodziców uczestniczących w takim naprzemiennym systemie wychowania dziecka.

Jednocześnie wobec braku wymogu samotnego wychowywania dziecka przez cały rok podatkowy, nie może mieć znaczenia prawnego szczegółowe procentowe określenie czasu faktycznie spędzonego z dzieckiem w ciągu roku czy też stopień rzeczywistego zaangażowania w proces wychowania dziecka, który zresztą w niektórych przypadkach mógłby wymykać się jednoznacznej ocenie.

Obydwa tegoroczne orzeczenia, jak i kilka z roku poprzedniego, mają swoje źródło w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 maja 2020 r., sygn. akt II FSK 383/20. Oznacz to, że zaczyna się kształtować stabilna linia orzecznicza korzystna dla podatników, która powinna wpłynąć na próby organów podatkowych odmawiania rozwiedzionym rodzicom preferencyjnego rozliczenia.