Samotni rodzice stracą na Polskim Ładzie

Przeczytaj także: Rozliczenie PIT 2020: rozwiedziony rodzic to samotny rodzic?

Od dochodów rodzica lub opiekuna prawnego, podlegającego w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (bądź będącego rezydentem podatkowym na terenie UE lub EOG albo Konfederacji Szwajcarskiej, o ile przychody opodatkowane w Polsce stanowią co najmniej 75% przychodów ogółem), będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, podatek (w stanie prawnym obowiązującym do końca 2021 r.) mógł być określony w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci.

Oczywiście ustawodawca wskazał tutaj pewne dodatkowe warunki. Przede wszystkim podatnik chcący skorzystać z tej preferencji musiał samotnie wychowywać przynajmniej jedno dziecko, które było:

• małoletnie,
• bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywało zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
• do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskiwało dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b lub uzyskały przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, z wyjątkiem renty rodzinnej.

Nadto do dziecka ani też rodzica nie mogły mieć zastosowania przepisy podatku liniowego, podatku tonażowego czy ryczałtu ewidencjonowanego (za wyjątkiem prywatnego najmu).

Co ta preferencja dawała samotnemu rodzicowi w praktyce? Po pierwsze mógł on skorzystać z podwójnej kwoty wolnej od podatku (zamiast 3 089 zł miał ją zatem na poziomie 6 178 zł, a gdy jego dochody były bardzo niskie, nawet 16 tys. zł). To pozwoliło zaoszczędzić na podatku ok. 525 zł a skrajnych przypadkach nawet ponad 2 tys. zł. Na tym jednak nie koniec. Opisany wyżej sposób ustalania podatku sprawiał bowiem, że takiemu samotnemu rodzicowi podwajał się też limit pierwszego progu skali podatkowej. W efekcie, dzięki rozliczeniu się jako osoba samotna, podatnik płacił podatek wg 17% stawki od dochodu na poziomie 170 tys. zł, a dopiero od nadwyżki 32%.

Niestety przepisy w zakresie rozliczenia się osób samotnych zostały uchylone przez Polski Ład z początkiem 2022 r., a ich miejsce zajęła ulga dla samotnego rodzica (nowy art. 27ea ustawy o PIT).

Mówiąc w pewnym uproszczeniu warunki stosowania ulgi są zbliżone do tych, które obowiązywały przy rozliczeniach jako osoba samotna, z tą różnicą, iż prawa do niej pozbawia osiąganie przez dziecko przychodów/dochodów opodatkowanych podatkiem liniowym, ryczałtem czy podatkiem tonażowym. Jeżeli te nie wystąpiły (np. firma była cały rok zawieszona), rodzic zachowa prawo do ulgi.

Ile na podatku zaoszczędzi samotny rodzic po zmianach? Art. 27ea ustawy o PIT mówi tutaj wprost: samotny rodzic będzie mógł od obliczonego podatku odliczyć kwotę 1500 zł. I na tym koniec. Nadto ustawodawca doprecyzował, że odliczenie przysługuje tylko jednemu z rodziców albo opiekunów prawnych. Gdy ci nie dojdą do porozumienia, który z ulgi ma skorzystać, do odliczenia jest uprawniony ten, u którego dziecko ma miejsce zamieszkania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Nadto prawodawca wskazał, że odliczenie nie przysługuje osobie, która:

• wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym, lub
• złożyła wniosek o wspólne rozliczenie z małżonkiem.