Usługi finansowe: nowelizacja VAT sprzeczna z dyrektywą?

Przeczytaj także: Powrót do zwolnienia podmiotowego od podatku VAT

Kwestia rozumienia pojęcia „credit” użytego w Dyrektywie 112 (a poprzednio w VI Dyrektywie Rady 77/388/EWG z 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych – struktura i procesy wdrożenia wspólnego systemu podatku od wartości dodanej; Dz. Urz. WE P Nr 071 – gdzie w takim sam sposób definiowano to zwolnienie) została już rozstrzygnięta w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości („Trybunał”). W orzeczeniu z dnia 27 października 1993 r. w sprawie C-281/91 Muy`s en De Winter`s Bouv – en Aannemingsbedrif v. Staatssecretaris van Financien Trybunał stwierdził m.in., że „wyrażenie udzielanie i negocjowanie kredytu” jest w zasadzie dostatecznie pojemne, by obejmować kredyt udzielany przez dostawcę towarów w formie odroczonej płatności. Ponadto stwierdził, że brzmienie tego przepisu w żaden sposób nie sugeruje, że istnieje jakiekolwiek ograniczenie zakresu jego stosowania jedynie do „pożyczek lub kredytów udzielanych przez instytucje bankowe i finansowe”. Warto więc zauważyć, że w uzasadnieniu Trybunał w istocie a priori przyjmuje, że nie chodzi w przedmiotowym przepisie tylko czynności nazywane w danym prawie krajowym jako „kredyty”, ale również o czynności polegające na oddaniu do dyspozycji środków pieniężnych pod tytułem zwrotnym np. czynności zwane „pożyczką”. Trybunał w swych rozważaniach poszedł dalej, analizując czy czynności zwane w Dyrektywie 112 „kredytami” mogą być również dokonywane przez instytucje pozabankowe.

Mając na uwadze powyższe, nie można uznać za prawidłowe takiej implementacji dyrektywy 112, w której zwolnienie zostałyby ograniczone wyłącznie do kredytów udzielanych przez banki, lub jego zakres powodowałby różne skutki podatkowe dla czynności związanych z kredytami i z pożyczkami, w tym pożyczkami poza-bankowymi . Trybunał wyraźnie stwierdził, że pojęcie „kredyt” użyte w Dyrektywie 112 ma o wiele szersze znaczenie niż „kredyt bankowy”.

Projekt w art. 1 pkt. 8 lit. a) zawiera nową propozycję redakcji art. 43 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) („Ustawa o VAT”), gdzie w ust. 1 tego artykułu, w pkt 43 przewiduje się zwolnienie z podatku „usług udzielania kredytów i pośrednictwo kredytowe oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę, pośrednictwo i wszelkie działania w zakresie gwarancji kredytowych lub innych form zabezpieczenia kredytu oraz zarządzanie tymi gwarancjami przez kredytodawcę, usługi udzielania pożyczek pieniężnych, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z udzieleniem kredytu lub pożyczki pieniężnej”.

Powyżej zacytowany przepis Projektu przewiduje pełny zakres zwolnienia przewidziany w art. 135 ust. 1 lit. b) Dyrektywy 112 wyłącznie dla kredytów bankowych. Kredyt bowiem w polskim prawie, jak już wspomniano wyżej, stanowi wyłącznie czynność bankową. Natomiast w odniesieniu do pożyczek, zaprojektowano „okrojone” zwolnienie ograniczone wyłącznie do udzielania pożyczek bez „pośrednictwa” i „zarządzania”. Skoro art. 135 ust. 1 lit b) Dyrektywy 112 wyraźnie obejmuje zarówno udzielanie jak i pośrednictwo oraz zarządzanie kredytami, a zgodnie z orzecznictwem Trybunału „kredyt” to również „pożyczka” w tym także „pożyczka” udzielana przez podmiot nie będący bankiem, a nawet podmiot nie będący instytucją finansową – to przyjęty w Projekcie zapis jest fundamentalnie sprzeczny z Dyrektywą 112 i orzecznictwem Trybunału.

Różnicowanie zakresu zwolnienia pomiędzy kredytem a pożyczką jest również niezrozumiałe biorąc pod uwagę, że podstawą dla zwolnienia z podatku pożyczki i kredytu jest ten sam przepis Dyrektywy 112 (art. 135 ust. 1 lit. b). Jeśli więc usługa udzielenia pożyczki została słusznie uznana za „udzielanie kredytu” na potrzeby zwolnienia z VAT, to absolutnie brak jest podstaw do niestosowania do niej dalszej części przepisu dyrektywy wprowadzającego zwolnienie również w stosunku do „pośrednictwa” i „zarządzania”.

Dodatkowo sprzeczny z Dyrektywą 112 jest art. 1 pkt. 8 b Projektu w części dotyczącej modyfikacji art.43 ust. 15 pkt. 1 Ustawy o VAT. Wskazuje on, że nie stosuje się zwolnienia z VAT w stosunku do „czynności ściągania długów, w tym factoringu oraz innych czynności, w wyniku których następuje przejęcie ryzyka niewywiązania się przez dłużnika ze zobowiązania”.

Wyłączenie ze zwolnienia z VAT zgodnie z art. 135 pkt.1 d) Dyrektywy 112 stosuje się do „windykacji należności”. Tymczasem wyłączenie ze zwolnienia przewidziane w projekcie przepisu jest zbyt szerokie i obejmuje np. również wszelkie przypadki sprzedaży wierzytelności, które to w absolutnej większości przypadków powinny korzystać ze zwolnienia z VAT. Omawiany przepis Dyrektywy 112 wprost wskazuje na zwolnienie z VAT transakcji dotyczących długów.

Podsumowując należy stwierdzić, że przepisy Projektu w zakresie dotyczącym zwolnienia z podatku usług finansowych są w powyższym zakresie ewidentnie sprzeczne z Dyrektywą 112.