Najem lokalu wśród małżonków a koszty firmy

Przeczytaj także: Wynajem od męża w kosztach podatkowych i z cenami transakcyjnymi

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Każde z małżonków prowadzi działalność gospodarczą na własne nazwisko. Między nimi istnieje wspólność majątkowa. Mąż wnioskodawczyni w ramach prowadzonej firmy wytworzył środek trwały w postaci budynku i niezbędne wyposażenie. Część tego budynku wraz z wyposażeniem, jako że mąż z niego nie korzystał, wykorzystuje w swojej działalności wnioskodawczyni na podstawie zawartej umowy najmu pomiędzy podmiotami gospodarczymi. Na powyższe są wystawiane faktury VAT (oboje przedsiębiorcy są podatnikami VAT czynnymi), wartości których wnioskodawczyni zalicza w ciężar kosztów uzyskania przychodu. Zadała pytanie, czy faktury te faktycznie mogą być odniesione w koszty podatkowe? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.).

Stosownie do art. 31 § 1 tej ustawy, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Wspólność wynikająca ze stosunku małżeństwa jest wspólnością łączną uprawniającą do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego, a w czasie jej trwania żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Na mocy zapisu zawartego w art. 43 § 1 cytowanej ustawy, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku.

Współwłasność bowiem, skoro nie została wyłączona, ani zniesiona prawomocnym wyrokiem sądu, bądź umową majątkową małżeńską – rodzi prawo korzystania z rzeczy na równych zasadach przez każdego z małżonków, w tym pobierania pożytków i innych przychodów oraz ponoszenia wydatków i ciężarów związanych z rzeczą wspólną.

Zgodnie z treścią art. 206 i 207 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli, natomiast pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Zatem, współmałżonkowie posiadający prawo do rzeczy na zasadzie wspólności majątkowej mają równe prawo korzystania z rzeczy wspólnej oraz obowiązek dbania o nią. Zawieranie z mężem umowy najmu części budynku, nabytego w czasie trwania małżeństwa ze wspólnych środków jest prawnie nieskuteczne (nie rodzi skutków prawnych), bowiem nieruchomość ta stanowi wspólność ustawową małżeńską (łączną).

W sytuacji, gdy małżonkowie prowadzą odrębnie pozarolniczą działalność gospodarczą, a na prawach majątkowej wspólności ustawowej są współwłaścicielami budynku, stanowiącego środek trwały w firmie małżonka, to każdy z nich ma prawo wykorzystywać go dla potrzeb prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej bez potrzeby sporządzania umowy najmu.

W myśl art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Kosztami uzyskania przychodów są zatem wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Z oceny związku z prowadzoną działalnością winno wynikać, iż poniesiony wydatek obiektywnie może się przyczynić do osiągnięcia przychodów z danego źródła.

Aby zatem wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodów winien, w myśl powołanego przepisu, spełniać łącznie następujące warunki:
• pozostawać w związku przyczynowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,
• nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• być właściwie udokumentowany.

Zauważyć należy, iż zgodnie z art. 22g ust. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w razie gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku; zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie.

Zatem, jeżeli każdy z małżonków wykorzystuje składnik majątku objęty wspólnością majątkową w odrębnie prowadzonej działalności gospodarczej – Wnioskodawczyni jako wartość początkową środka trwałego w ewidencji prowadzonej przez Siebie, powinna uznać wartość początkową określoną w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzonej przez małżonka, kontynuować przyjętą przez Niego metodę amortyzacyjną oraz uwzględnić dotychczasową wysokość odpisów amortyzacyjnych.(…)

Mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny należy stwierdzić, iż zawartą między małżonkami umowę najmu części nieruchomości stanowiącej ich współwłasność, uznać należy za nierodzącą skutków prawnych. W konsekwencji, wydatki poniesione z tytułu przedmiotowego najmu nie mogą być traktowane jako koszt uzyskania przychodu w działalności gospodarczej Wnioskodawczyni, ponieważ brak jest związku przyczynowego pomiędzy ich poniesieniem a uzyskaniem przychodu przez Wnioskodawczynię. Nie jest w tej sytuacji możliwe jednoczesne zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów całości odpisów amortyzacyjnych i remontów przez jednego z małżonków i kosztów najmu przez drugiego.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów