NSA: ubezpieczenia w zagranicznej podróży służbowej

Przeczytaj także: Ubezpieczenie kierowcy to jego przychód z umowy o pracę

Ubezpieczenie kierowcy jest nieodpłatnym świadczeniem

W wyroku z 1 czerwca 2012 r. sygn. akt II Fsk 2351/10, wydanym w sprawie skargi na interpretację indywidualną, NSA stwierdził, że koszt ubezpieczenia kierowców w podróży zagranicznej (OC, leczenie, assistance) poniesiony przez pracodawcę powinien być rozpatrywany jako nieodpłatne świadczenie na rzecz tych kierowców, a co za tym idzie – powiększać ich przychody ze stosunku pracy. NSA powołał się przy tym na znaną uchwałę Izby Finansowej NSA z 24 października 2011 r. sygn. akt II FPS 7/10, w sprawie abonamentów medycznych.

W komentowanym wyroku NSA wskazał, że fakt zawarcia ubezpieczenia grupowego w zakresie OC, kosztów leczenia i assistance nie stanowi przeszkody dla identyfikacji ubezpieczonych, a więc pracowników, którym należy przypisać przychód. Z tego powodu należy je opodatkować.

Ubezpieczenie pracownika nie jest ubezpieczeniem ryzyka pracodawcy

Dalej NSA stwierdził, że nie można ubezpieczenia zagranicznego w zakresie OC potraktować jako ubezpieczenia ryzyka pracodawcy, bowiem to pracownik jest beneficjentem wynikającej z niego ochrony, jako że nie będzie obciążony odpowiedzialnością materialną wynikającą z roszczenia pracodawcy. Zgodnie bowiem z art. 120 Kodeksu pracy ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Pracownik jednak ponosi wówczas wobec pracodawcy odpowiedzialność materialną za szkodę wyrządzoną wskutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.
Kiedy ubezpieczenie można zakwalifikować jako koszt podróży służbowej?

Sąd odniósł się również do opodatkowania ubezpieczenia zagranicznego w zakresie ryzyk kosztów leczenia za granicą oraz leków i transportu zwłok do kraju. Co prawda w tym konkretnym przypadku skład orzekający nie uznał za możliwe wyłączenia takiego świadczenia z przychodów pracownika, wskazał jednak, że zgodnie z § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. z 2002 r. nr 236 poz. 1991 ze zm.) koszty leczenia za granicą oraz leków i transportu zwłok do kraju obciążają pracodawcę.

Ponieważ warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi zatrudnionemu poza sferą budżetową określa się w układzie zbiorowym pracy, w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę (art. 775 § 3 Kodeksu pracy), to wydaje się, że dla zastosowania zwolnienia takich świadczeń od podatku (jako kosztów podróży służbowej pracownika), konieczna jest odpowiednia konstrukcja zakładowych przepisów prawa pracy.

Ubezpieczenie pracownika od kosztów leczenia za granicą oraz leków i transportu zwłok do kraju w budżetówce powinno zaś, jak się wydaje, stanowić koszty jego podróży służbowej.

Nie wynika to co prawda wprost z omawianego wyroku (co uznać wypada za jego największą wadę), ale wydaje się, że analiza przedmiotowego wyroku prowadzi do wniosku, iż zagraniczne ubezpieczenie pracownika w zakresie ryzyk kosztów leczenia za granicą oraz leków i transportu zwłok do kraju będzie stanowiło co prawda przychód pracownika, jednak w przypadku sfery budżetowej i pracowników sfery pozabudżetowej, którym świadczenie tego rodzaju przysługuje na mocy przepisów zakładowych, będzie korzystało ze zwolnienia od podatku na mocy art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361).

Wątpliwości wobec ubezpieczenia ryzyka pracodawcy

Na koniec zauważyć należy, że rozważany przez Sąd stan faktyczny sprowadzał się do sytuacji, gdy ubezpieczonym był pracownik. Sąd nie rozróżnił bowiem (zgodnie z przedstawionym we wniosku o wydanie skarżonej interpretacji indywidualnej) sytuacji, gdy ubezpieczenie obejmuje ryzyka pracownika (i to on jest ubezpieczonym) od podobnej pod względem stanu faktycznego, ale odmiennej co do sytuacji prawnej umowy ubezpieczenia, w której ubezpieczenie obejmuje ryzyka pracodawcy. W sytuacji bowiem, gdy ubezpieczającym i ubezpieczonym będzie pracodawca, przychód u pracownika nie powinien powstać.

Podstawa prawna:

• art. 21. ust. 1 ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych
• art. 120, art. 775. § 3 Kodeks pracy
• § 12 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju.