Umowa cywilnoprawna a podatnik podatku VAT

Przeczytaj także: Działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o VAT

W gruncie rzeczy wszystko zależy od szczegółów. W sytuacjach, gdy zleceniobiorca w oparciu o zawartą umowę zlecenia lub umowę o dzieło działa na zewnątrz w imieniu zleceniodawcy i na jego rachunek oraz gdy w ramach powierzonych czynności zleceniodawca przyjmuje odpowiedzialność za jego działanie, należy przyjąć, że zleceniobiorca (wykonawca dzieła) pozbawiony jest przymiotu samodzielności, przy wykonywaniu swojej działalności w rozumieniu art. 15 ust. 3 pkt 3 uptu, a wobec tego nie jest podatnikiem tego podatku.

W innych natomiast przypadkach, gdy zleceniobiorca wykonuje jedynie usługę na rzecz zleceniodawcy i nie występuje, jako reprezentant zleceniodawcy w stosunku do innych podmiotów i nie zawarto klauzuli, w ramach, której zleceniodawca wziąłby na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za usługę wykonaną przez zleceniobiorcę na jego rzecz, zleceniobiorca występuje, jako podmiot w pełni samodzielny, działający w swoim imieniu i na własny rachunek.

W takim też przypadku nie sposób uznać, że czynności zleceniobiorcy są wyłączone z przymiotu samodzielnej działalności gospodarczej, w oparciu o art. 15 ust. 3 pkt 3 uptu – zob. wyrok WSA w Opolu z 28 marca 2008 r. (sygn. I SA/Op 15/08; opublikowany: LEX nr 399377, POP 2008/4/57). W praktyce jednak podział jest dość płynny.

Przykład
Firma transportowa zatrudnia kierowców. Część z nich pracuje na umowę zlecenia (umowę cywilnoprawną), a umowa spełnia warunki do skorzystania ze zwolnienia od VAT. Druga część kierowców wykonuje pracę w ramach działalności gospodarczej, wobec czego jest z nimi zawierana umowa o innej treści. W praktyce jednak usługi jednych i drugich są identyczne.

Powyższy przykład pokazuje, że w większości przypadków, wszystko zależy od statusu i woli wykonawcy umowy. Jeżeli jest on przedsiębiorcą i wykonuje daną umowę w ramach działalności gospodarczej, to będzie występował, jako podatnik VAT (przy założeniu, że nie korzysta ze zwolnień podatkowych). Jeżeli natomiast wykonawcą umowy będzie osoba nie prowadząca działalności gospodarczej – zazwyczaj nie będzie rozliczała z tego tytułu VAT. Należy przy tym podkreślić, że obok przedstawionego powyżej wyłączenia umów cywilnoprawnych z działalności gospodarczej, wykonawca umowy może także skorzystać ze zwolnienia z art. 113 ust. 1 lub 9 uptu.

Zgodnie z tymi przepisami zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Podatnik rozpoczynający w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy powyższej kwoty w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym.

Przykład
Zawarłeś umowy zlecenia, które nie zawierały odpowiednich zapisów, wobec czego podlegały VAT. Jednocześnie jednak żaden ze zleceniobiorców nie zarabia więcej niż 150.000 zł w skali roku, wobec czego nie powstał obowiązek płacenia tego podatku.

Problemy zaczynają się najczęściej wówczas, gdy wykonawcy umów cywilnoprawnych zarabiają powyżej kwoty zwolnienia (zwróć uwagę, iż liczy się nie tylko to, co zarobią u Ciebie, ale także to, co zarobią w ramach umów cywilnoprawnych wykonywanych na rzecz innych podmiotów), albo są już podatnikami VAT z innego tytułu.

Przykład
Zawarłeś umowę o dzieło z przedsiębiorcą będącym podatnikiem VAT – umowa była zawarta poza przedsiębiorstwem. Jeżeli umowa nie będzie spełniać warunków do zwolnienia (warunki + wynagrodzenie + odpowiedzialność) i będzie dotyczyć czynności opodatkowanych (w znaczeniu: nie korzystających ze zwolnienia przedmiotowego – ze zwolnienia takiego korzystają np. usługi medyczne), wykonawca będzie podlegał VAT od pierwszej złotówki zarobionej u Ciebie.

Należy przy tym podkreślić, iż przepisy ustawy o VAT odsyłają w zakresie wyłączenia umów cywilnoprawnych z działalności gospodarczej, do art. 13 updof. Tym samym, w przypadku umów zlecenia i o dzieło, wykonywanych na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, nie będą spełnione warunki do zwolnienia, nawet jeśli umowy określałyby wszystkie niezbędne warunki do zwolnienia.

Przykład
Architekt nie założył działalności gospodarczej (nie ma wpisów do CEIDG i REGON) – ze swoimi zleceniodawcami rozlicza się w ramach umów o dzieło. Projekty wykonuje głównie na rzecz osób fizycznych nie wykonujących działalności gospodarczej. Działa w ten sposób od kilku lat, reklamuje się, ma własną pracownię. Na dodatek jego obroty przekroczyły w trakcie roku 150.000 zł. Powoduje to, że najpóźniej z dniem przekroczenia tej kwoty, powinien płacić VAT – dodatkowo będzie także uznany za prowadzącego działalność gospodarczą w rozumieniu PIT.


W czasopiśmie „Serwis Podatkowy VAT” omawiamy planowane zmiany w VAT oraz ich konsekwencje dla Twojej firmy, podajemy również rozwiązania konkretnych problemów polskich księgowych.