Darowizna gotówki również uprawnia do zwolnienia od podatku?

Przeczytaj także: Podatek darowizny: przekazanie gotówki pozbawia zwolnienia

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Dnia 7 września 2016 r. wnioskodawczyni otrzymała od ojca darowiznę pieniędzy w wysokości 10.000 zł. Pieniądze zostały jej przekazane gotówką „z ręki do ręki”, które następnie zainteresowana tego samego dnia wpłaciła na własne konto bankowe. Pomiędzy nią a ojcem została też zawarta pisemna umowa darowizny. W obowiązującym terminie wnioskodawczyni zamierzała zgłosić darowiznę do urzędu skarbowego.

Zainteresowana zadała pytanie, czy darowizna będzie zwolniona z podatku? W przedmiotowej sprawie, uwzględniając wyrok Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku wyrokiem z 6 czerwca 2017 r., sygn. akt I SA/Bk 266/17 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 11 lipca 2019 r., sygn. akt II FSK 2620/17, organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2016 r., poz. 205, ze zm.) podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem m.in. darowizny.

Art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. olejx - Fotolia.com

darowizna gotówki bez podatku

Ustawodawca wymaga, iż dla zastosowania pełnego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn w zakresie nabycia pieniędzy od najbliższej rodziny, wymagane jest dokonanie przelewu na konto bankowe (na ogół obdarowanego). Jeżeli jednak fakt przekazania darowizny nie budzi najmniejszych wątpliwości, przekazanie pieniędzy w gotówce, które następnie obdarowany wpłaca na swoje konto bankowe, również nie pozbawia prawa do zwolnienia.

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy obowiązek podatkowy powstaje – przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę wolną w wysokości 9.637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

W myśl art. 14 ust. 3 pkt 1 ww. ustawy do I grupy podatkowej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

Stosownie do art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz
2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1-2, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej (art. 4a ust. 3 cyt. ustawy).

Z kolei z art. 4a ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:
1. wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 lub
2. nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron. (…)

W celu ustalenia, czy w opisanej we wniosku sytuacji spełnione są warunki do skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania należy przeanalizować przesłanki wskazane w przepisach prawa.

Z treści przepisu art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że w przypadku gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, dla skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania konieczne jest spełnienie trzech warunków:
• otrzymania darowizny od jednej z osób wymienionych w tym przepisie;
• złożenia zgłoszenia o nabyciu własności środków pieniężnych (poza sytuacją przewidzianą w zacytowanym art. 4a ust. 4 ustawy);
• udokumentowania ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Niewątpliwie wykładnia językowa wskazuje, że aby skorzystać ze zwolnienia należy przelać środki na rzecz obdarowanego, a co za tym idzie nie można dokonać darowizny w gotówce do ręki obdarowanego. Omawiana norma (art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn) ma jednak głównie cel społeczny. Cel ten został wyraźnie określony w uzasadnieniu rządowego projektu zmiany ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz podatku o czynności cywilnoprawnych (druk sejmowy nr 736 z 28 czerwca 2006 r.). Podkreślono w nim, że zniesienie obciążeń podatkowych dla nabywających nieodpłatnie majątek od osób najbliższych ma na względzie „konieczność szczególnej ochrony sytuacji majątkowej rodziny”. Ponadto, zwolnienie podatkowe przewidziane w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi realizację w sferze przepisów regulujących obowiązki podatkowe, konstytucyjnej zasady uwzględniania dobra rodziny. Zasada ta znajduje swój wyraz w art. 18 ustawy zasadniczej gwarantującym rodzinie ochronę i opiekę RP oraz jej art. 71 ust. 1, nakazującym państwu prowadzenie polityki społecznej i gospodarczej uwzględniającej dobro rodziny. Narzuca to obowiązek wyboru takiego kierunku wykładni, który jest zgodny z konstytucyjnymi normami i wartościami.

Wprowadzenie warunków zgłoszenia i udokumentowania darowizny miało na celu „zapewnienie szczelności sytemu podatkowego” oraz „uzyskanie pewności prawnopodatkowej odnośnie nabytego majątku”. Powyższe należy rozumieć jako dążenie do zapobieżenia fikcyjnym umowom darowizny sporządzanym wyłącznie dla zmniejszenia obciążeń podatkowych. Innymi słowy, na co wskazał NSA w wyroku z 22 kwietnia 2015 r. (sygn. akt II FSK 619/13), wynikający z art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek udokumentowania otrzymania darowizny pieniężnej dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem bankowym wprowadzono jedynie po to, aby podatnicy nie mogli powoływać się na rzekome (fikcyjne) kwoty uzyskane z darowizn od najbliższych członków rodziny np. w postępowaniach dotyczących tzw. nieujawnionych źródeł przychodów.

Jednakże z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie, bowiem w stanie faktycznym sprawy, poza wszelką wątpliwością pozostaje fakt, że Wnioskodawczyni otrzymała darowiznę środków pieniężnych. Zatem sama okoliczność przekazania ww. środków do rąk własnych obdarowanej oraz jej własna wpłata na rachunek bankowy, nie jest wystarczająca do zakwestionowania prawa do skorzystania ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Zatem, mając na uwadze wytyczne zawarte w wyrokach dotyczących niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że w konsekwencji, otrzymana przez Wnioskodawczynię darowizna środków pieniężnych podlega zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów